Sculpturing in Chouni - History & Literature
Auf dieser Seite "History & Literature " finden Sie (in progress):
- I. Zeitzeugenaussagen & Erinnerungen zur Zeit des 2. Weltkrieges in Agios Vlasios und Chouni (bei Agrinio/Aitoloakarnania) auf gr./dt.
(Übersetzungen sind in Vorbereitung)
- II. Weltkrieg - Deutsche, griechische und englische Literatur/Quellen
_____________________
Στην ιστοσελίδα "History & Literature" θα βρείτε (in progress):
- I. Μαρτυρίες & αναμνήσης από τον 2ο Π.Π. σχετικά με Άγιο Βλάσιο και Χούνη (Αγρινίου/Αιτωλοακαρνανίας) στα Ελλ./Γερμ.
(in progress)
- II. 2ος Π.Π. - Γερμανική, Ελληνική και Αγγλική Βιβλιογραφία & Πηγές
_____________________
On this page "History & Literature" you can find in English (in progress):
- II. 2nd World War in Greece: English Literatur & Sources
(Die Website bietet keine pdf- der tatsächliche Verlinkungsfunktion. Aus diesem Grund sind die Texte im Fließtext publiziert. Links müssen kopiert und in einem neuen Fenster eingefügt werden.
Η ιστοσελίδα δεν προσφέρνει pdf ή ενεργά λινκ. Για το λόγο αυτό, έχει δηµοσιευθεί ως ρέον κείµενo. Με copy&paste τα λινκ μπορούν να εισαχθoούν σε ένα νέο παράθυρο.
The site offers no pdf or actual linking function. For this reason, the text is published as a running text. Links must be copied and inserted in a new window.)
Bei der Örtlichkeit des Projekts handelt es sich um das Bergdorf namens Chouni in der Präfektur von Aitoloakarnania, das 45 km von der Stadt Agrinion entfernt ist. Es befindet sich heute mitten im großen Naturschutzgebiet Westgriechenlands (578 Meter über den Meeresspiegel), weit weg von jeglicher Zivilisation.
Das Dorf, das in den letzten Jahrzehnten wegen der schwierigen wirtschaftlichen und sozialen Lage von Abwanderung seine Bewohner in die griechischen Städte oder ins europäische sowie internationale Ausland geprägt ist, erinnert kaum mehr an die tragischen Ereignisse seiner Vergangenheit.
Doch ein Mosaik an kollektivem und kulturellem Gedächtnis sowie Überreste errichteter Bauwerke aus dem 2. Weltkrieg sind über Generationen hinweg bis heute in dem Bergdorf und in der griechischen Diaspora lebendig geblieben:
1. Osmanische Zeit - Sprung des Katsantonis (1775 – 1808) bei Chouni/Kremasta, siehe Antonis Katsantonis
2. Ende Osmanische Zeit/Befreiungskrieg -
Schlacht von Koromilia mit Georgios Karaiskakis
(Januar 1823, Η μάχη της Κορομηλιάς ή Σοβολάκου ή Αγίου Βλασίου)
3. Italienische und deutsche Besatzungszeit, Partisanenbewegung, 2. Weltkrieg (1941 – 1944)
3.1 13 Brunnen von Mussolini
Sie wurden während der italienischen Besatzungszeit im Zweiten Weltkrieg von den Italienern in Chouni errichtet. 13 Gesichter speien auch heute noch Wasser aus ihrem Munde, wobei die zentralste Stelle des Brunnenensembles Mussolinis Abbild darstellen soll.
3.2 Griechische, deutsche und internationale Literatur sowie Zeitzeugenberichte/Erzählungen zur deutschen Besatzungszeit in Chouni und Umgebung von ehemaligen o. derzeitigen Dorfbewohnern* - 1943/44
(u. a. 104. Jäger-Division unter Hartwig von Ludwiger, SS Polizei Gebirgsjäger Regiment 18, Juden in Agrinio bis in die Berge hinein, Exekution der Frauen in Agrinio).
Geschichte - Kurzüberblick*:
Bergdörfer Chouni und Agios Vlasios
- Übergangszeit von italienischer zur deutschen Besatzungzeit in Westgriechenland
- Widerstand gegen deutsche Truppen in der Region - Andarten
- 1943/44: Deutsche Besatzungszeit in den Bergdörfern Chouni und Agios Vlasios: Plünderungen, Zwangsarbeit, Vergeltungs- und Säuberungsaktionen, Mord und dem Inbrandsetzen der Dörfer, aber auch deutsche Ausnahmesoldaten
- Nov. 1943:
- Agios Vlasios: Schlacht von Ai Gianni, einzelne Häuser werden in Brand gesteckt;
- Chouni: Besatzung und Plünderungen und einzelne Häuser in Brand gesteckt. Menschen werden getötet. Zwangsarbeiten (für z. B. Transport für Munition, Lebensmittel, etc.). Flucht der Zivilbevölkerung in die Berge. Deutscher Soldat hilft griechisches Kind in Chouni nicht zu sterben.
- August 1944:
Plünderung der beiden Dörfer, Menschen ermordet, Dörfer vollständig niedergebrannt (nur manche Häuser von Kollaborateuren werden verschont).
Agrinio in Aitoloakarnania
- Οkt. 1943: Acht jüdische Familien verlassen 1943 die Stadt Agrinio;
Haftort Papastratos Tabaklager, Zwischenlager für Juden aus Arta und Korfu vor ihrer Deportation nach Auschwitz
- Offizier und Kollaborateur G. Toliopoulos: im Januar 1944 Position des Kommandeurs des Evzonen-Bataillongs von Agrinio, welches in Zusammenarbeit mit den deutschen Truppen Hunderte von Andarten und Zivilisten exekutierte.
- April und Juli 1944: 1. GEBIRGS-DIVISION/deutsche Besatzungsmächte - Exekutionen, 120 Geiselerschießungen am Karfreitag auf dem Gemeindeplatz (in Zusammenarbeit mit griechischen Sicherheitsbataillonen in Agrinio)
Karpenisi
- Hochburg des bewaffneten griechischen Widerstandes
- September 1943: deutsche Besatzung in Karpenisi bis zu ihrem Rückzug im Oktober 1944
- August 1944: deutsche Truppen führen im Rahmen der Operation Kreuzotter eine Strafexpedition gegen Karpenisi durch und zerstören die Kleinstadt
(http://www.reiseweltatlas.de/wiki/Karpenisi_Geschichte-25763.html und http://www.znaci.net/00001/291_4.pdf)
Siehe auch Zeitzeugenaussagen/Erinnerungen/Literatur/Quellen weiter unten.
(Die erwähnten historischen Daten sind ein Auszug aus einer privaten und persönlichen Erforschung der Zeit und erheben keinen Anspruch auf vollständige, wissenschaftliche und historische Beleuchtung der damaligen Zeit.)
More information: in progress
Το ορεινό χωριό της Χούνης ανήκει στο νομό Αιτωλοακαρνανίας και απέχει 45 χιλιόμετρα από την πόλη του Αγρινίου (video-slides). Βρίσκεται στη μέση ενός προστατευόμενου φυσικού περιβάλλοντος, στη δυτική Ελλάδα (578 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας), μακριά από κάθε σύγχρονο πολιτισμό.
Το χωριό, το οποίο τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω των δυσχερών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, σημαδεύτηκε από την μετανάστευση των κατοίκων του στα μεγάλα ελληνικά αστικά κέντρα ή σε ευρωπαϊκές ή διεθνείς χώρες, θυμίζει πια ελάχιστα τα τραγικά συμβάντα του παρελθόντος του.
Παρόλα αυτά όμως ένα μωσαϊκό συλλογικής και πολιτιστικής μνήμης, καθώς επίσης και απομεινάρια κτισμάτων από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, διατηρούνται ζωντανά στο ορεινό αυτό χωριό, αλλά και στην ελληνική διασπορά, από γενιά σε γενιά, εώς και σήμερα:
1. Οθωμανική εποχή – Το πήδημα του Κατσαντώνη (1775 – 1808)
στη Χούνη / Κρεμαστά, βλέπε Αντώνης Κατσαντώνης.
2. Τέλος οθωμανικής εποχής / Επανάσταση του ’21 – Η μάχη της Κορομηλιάς, με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη
(Ιανουάριος 1823, Η μάχη της Κορομηλιάς ή Σοβολάκου ή Αγίου Βλασίου).
https://parakampylianews.blogspot.com/2017/07/blog-post_31.html?m=1&fbclid=IwAR1v6It6Br6ri62thN-0iTd9715Vk1YP2Zex-JiGFKe6bCy-P0j4pPQti3c
3. Ιταλική και γερμανική κατοχή, ανταρτοπόλεμος, δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος (1941 – 1944)
3.1 13 βρύσες του Μουσολίνι
Κατασκευάστηκαν από τους ιταλούς στη Χούνη, κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής, στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Από τα στόματα 13 προσώπων πηγάζει έως σήμερα νερό, με την κεντρική και μεγαλύτερη βρύση να απεικονίζει το πρόσωπο του Μουσολίνι.
3.2 Ελληνική, γερμανική και διεθνής λογοτεχνία, καθώς επίσης και μαρτυρίες και εξιστορίσεις από την γερμανική κατοχή στη Χούνη και στη γύρω περιοχή, από πρώην ή νυν κατοίκους του χωριού*
(μεταξύ άλλων, 104η γερμανική μεραρχία υπό τον Hartwig von Ludwiger, 18th SS Mountain Police Regiment, Εβραίοι στο Αγρίνιο μέχρι τα βουνά, Εκτέλεση των γυναικών στο Αγρίνιο).
Ιστορία - εν συντομία:
Τα ορεινά χωριά Χούνη και Άγιος Βλάσιος
- µεταβατική περίοδος ιταλο-γερμανικής κατοχής στην Δυτική Ελλάδα
- αντίσταση απέναντη γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή - αντάρτες
- 1943/44: Γερμανική κατοχή στα ορεινά χωριά Χούνη και Άγιος Βλάσης: λεηλασία, καταναγκαστική εργασία, αντίποινα, πoλιτικές εκκαθαρίσεις, θανάτωση κατοίκων και εμπρησμός των χωριών, αλλά και εξερέσεις γερμανών στρατιωτών
- Νοέμβριος 1943:
- Άγιος Βλάσης: Μάχη στον Άη Λια, εμπρησμός σπιτιών.
- Χούνη: Κατοχή και λεηλασία και εμπρησμός σπιτιών. Δολοφόνηση ανθρώπων, καταναγκαστική εργασία (για π.χ. μεταφορά πυρομαχικών, τρόφιμα). Διαφυγή των κατοίκων των χωριών στα βουνά. Γερμανός στρατιώτης σώζει παιδί από Χούνη.
- Αύγουστος 1944:
Λεηλασία των δυο χωριών, θάνατος κατοίκων, εμπρισμός όλου του χωριού (κάποια σπίτια δοσιλόγων δεν καίγονται).
Αγρίνιο - Αιτ/νίας
- Οκτ. 1943: Oκτώ εβραϊκές οικογένειες εγκαταλείπουν την πόλη του Αγρινίου. Τόπος κράτησης Καπναπωθήκες Παπαστράτου. Μεταβατικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για εβραίους από Άρτα και Κέρκυρα, πριν την εκτόπισή τους για το Άουσβιτς
- Συνταγματάρχης και δωσίλογος Γ. Τολιόπουλος: Ιανουάριο 1944 Διοικητής του Τάγματος Ευζώνων (Ασφαλίας) Αγρινίου, το οποίο εκτέλεσε εκατοντάδες αντάρτες και πολίτες σε συνεργασία με τα γερμανικά στρατεύματα.
- Απρίλιος και Ιούλιος 1944: 1η Γερμανική Μεραρχία Καταδρομών ( Μεραρχία Ορεινών Κυνηγών)/Δυνάμεις Κατοχής - εκτελέσεις, 120 εκτελέσεις ομήρων τη Μεγάλη Παρασκευή στην πλατεία Αγρινίου (σε συνεργασία με τα ελληνικά Τάγματα Ασφαλείας του Αγρινίου)
Καρπενήσι
- Προπύργιο της ένοπλης ελληνικής αντίστασης
- Σεπτέμβιος 1943: Γερμανική κατοχή στο Καρπενήσι μέχρι την απόσυρση των στρατευμάτων τον Οκτώμβριο του 1944
- Αύγουστο 1944: Γερμανικά στρατεύματα εκτελούν την εκκαθαριστική επιχείρηση Εχίδρα, ως αντίποινα εναντίον της πόλης του Καρπενησίου και καταστρέφουν την πόλη
(https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%87%CE%AF%CE%B1%CF%82 και http://www.mag24.gr/5-31-avgoustou-1944-megali-germaniki-ekkatharistiki-epichirisi-kreuzotter-echidna-stin-kentriki-roumeli/)
Βλέπε και Μαρτυρίες/Αναμνήσης/Λογοτεχνία/Πηγές
πιο κάτω.
(Τα αναφερόμενα ιστορικά στοιχεία είναι αποτέλεσμα μιας ερασιτεχνικής και προσωπικής έρευνας και δεν αποτελούν επ΄ουδενί μία ολοκληρωμένη επιστημονική και ιστορική κάλυψη της εποχής εκείνης.)
More information: in progress
Keine Ideologie hat einen Wert, wenn der Preis ihrer Existenz der Verlust
auch nur eines menschlichen Lebens ist!
Das Ziel einer gesunden Gesellschaft ist das Leben und nicht der Tod.
Ein schöpferisches Leben kann sich nur im Frieden entfalten.
Καμία ιδεολογία δεν αξίζει εάν η τιμή ύπαρξης είναι ο χαμός μιάς ανθρώπινης ζωής!
Ο σκοπός μιας υγιείς κοινωνίας είναι η ζωή και όχι ο θάνατος.
Και η δημιουργική ζωή μόνο μπορεί να αναπτυχθεί στην ειρήνη.
No ideology has any value if the price of its existence is
the loss of a human life!
The goal of a healthy society is life, not death.
A constructive life can only unfold and develop in peace.
_________________________________________________________________
I. Zeitzeugenaussagen & Erinnerungen
- dt. Niederschrift und Übersetzungen sind in Bearbeitung -
I. Μαρτυρίες & αναμνήσης
- σε χρονολογική σειρά συνεντεύξεων μαρτυριών και αναμνήσεων -
ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ
· 8.8.14: Τρεις Μαρτυρίες, συλλογή του Λίνου Υφαντή για Άγιος Βλάσιος
«Κ.Μ. «Εγώ δεν είδα τους Γερμανούς. Είδα όμως να καίγεται ο Άγιος Βλάσης. Μια ομίχλη έβλεπα. Τίποτε άλλο. Δεν αφήσανε τίποτε. Κάψανε τις εκκλησίες. Μέχρι και τον Προφήτη Ηλία, πάνω στο βουνό. Εμείς ήμασταν πολλά παιδιά μαζεμένα εκεί. Πηγαίναμε το καλοκαίρι μόλις τελείωναν τα σχολεία. Ήμουνα εκεί. «Καίγεται ο Άγιος Βλάσης» είπαν. Δεν φαινότανε τίποτε. Ένα εικοσιτετράωρο ολόκληρο. Μετά άρχισε να φέγγει, να ξεσυννεφιάζει. Έγινε το χωριό αποκαΐδια. Το ’44.»
Ι.Ζ. «Αφού άκουσε ότι έρχονται οι Γερμανοί, κρύφτηκε μες το λόγγο εκεί. Εμείς εφύγαμε κατ’ εδώ, και πήγαμε απέναντι και μετά που είπαν ότι έληξε, φύγαν αυτοί, γυρίσαμε πάλι. Νύχτα. Κάνουμε απάν’ εγώ κι η μάνα μου για παρέα μ’ είχε – και μόλις πάμε εκεί, ακόμη δεν είχε καεί, δηλαδή η παράγκα που είχαμε εμείς ήταν πέρα, μέσα στο λόγγο, είχαμε αλεύρι, τέτοια πράγματα. Ό,τι είχαμε τυριά κλπ., τα ‘χαμε έξω, πεταμένα στο λόγγο. Και πάμε να πάρουμε στο λόγγο, μόλις φτάνουμε ακούμε μια ριπή. Ευτυχώς που δεν μας πήρε καμιά σφαίρα!»
Ι.Ζ.: Μετά … Πήγαμε πιο κατ’, και κάναμε μια ταράτσα με χώμα. Έκοβα τα έλατα με τον πατέρα μου, είχε μια κόφτρα, αυτός απ’ τη μια μεριά, κι εγώ απ’ την άλλη. Μετά χτίσαμε λίγο τοίχο, ξυλότοιχος, και βάλαμε αυτά για σκεπή από παν’, έβαναμε τα ξύλα, έβαναμε τέτοια, και πετάγαμε χώμα. Και το πατάγαμε, και στέριωνε. Εκεί κάτσαμε.
«Φ.Κ. Έκοψαν τα γένια του ….Ιερέα με χαντζάρι, στον Άγιο Βλάσιο».
___________________________________________
· 5.08.18: Aνάμνηση Γιάννης Τσέλλος για Άγιο Βλάση (Giannis Cellos, Athens), Facebook
"..........Σαν σημερα 1944....Ο σεβασμιος ιερεας του Κατω ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ Παππα-Κουκης στα αποκαιδια της ομωνυμης εκλησιας, ενοριας του χωριου...ενα οικοδομικο αριστουργημα λαικης αρχιτεκτονικης, ξυλογλυπτικης,και αγιογραφησης......(φωτο: διακρινονται οι εναπομειναντες εσωτερικες κολωνες πιθανον υλικο αρχαιου ελληνικου ναου..τμηματα των οποιων υπαρχουν και σημερα παρατειμενα στην τυχη τους καπου εκει κοντα)"
...Απο τη μανια των Γερμανων και των ντοπιων δοσιλογων δεν γλυτωσε ουτε η εκλησια του πανω χωριου, ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΤΕ...πριν τη μετονομασια της σε (Ανω) ΑΓΙΟ ΒΛΑΣΙΟ ......
....... οι Γερμανοι κατακτητες σε αντιπερισπασμο για την υποχωρηση τους καινε τον ΑΓΙΟ ΒΛΑΣΙΟ και τα γυρω χωρια....Ελαχιστοι εναπομεινωντες ηληκιωμενοι μαρτυρες των γεγονοτων επαναφερουν μνημες και αφηγουντε τις φρικαλεοτητες με την τελευταια φραση-ευχη...ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ.."...
"...Το διαστημα αυτο στις 5 Νοεμβριου στηθηκε ενεδρα κατα των Γερμανων που ο πρωορισμος τους ηταν το Καρπενησι ...η ενεδρα εξελιχθηκε σε σφοδρη μαχη...οσον αφορα για τη Χουνη δεν νομιζω να αναφερει κατι για τη μαχη γιατι εγινε το καλοκαιρι του 44 αν δεν κανω λαθος...στον Αγιο βλασιο ειχε εδρα το ταγμα 2,39 με αποθηκευμενο οπλισμο...."
ΧΟΥΝΗ
- συνεχίζετε η καταγραφή και δημοσίευση κειμένων -
· 18.7.18, Μαρτυρίες και αναμνήσεις Ιωάννης Στουρνάρας (Ι.Σ.) και σύζυγος Ελισάβετ (Ε.Σ., ζούσαν Γερμανία, τώρα Αθήνα και Χούνη), Γιώργος Νταλαπέρας (Γ.Ν., Πάτρα), Βασίλειος Στάθης (Β.Σ., πρόεδρος Χούνης) και σύζυγος Σταματία Στάθη (Σ.Σ.), Λεμονιά Κούρτη (Λ.Κ., ζει Γερμανία).
(Κείμενο νούμερο 1 μαγνητοφωνημένης συνέντευξης στο γραφείο του προέδρου της Χούνης. Kειμενική επιμέλεια Ι.Σ.)
Β.Σ.: …To xωριό που κάηκε, τους ανθρώπους, που σκοτωθήκανε,...σε ενδιαφέρουν.
Α.Κ.: (…) Ναι, θα χρειαζόμουνα πληροφορίες, πόσοι ζούσαν στη Χούνη...
Β.Σ.: To ότι ζούσαν πολύ...
Α.Κ.: Nαι, να έχω ένα νούμερο, να ξέρω δηλαδή, πόσοι...
Β.Σ./ Ι.Σ.: Μπορεί να ζούσαν και ...xίλια άτομα...πάνω από χίλια άτομα ζούσαν,... μιλάμε για όλους τους οικισμούς....
Λ.Κ. : ‘Ηταν 360 οικογένειες, νομίζω εγώ,...
Β.Σ.: Όχι το κέντρο...Λάκες, κάτω...Παλαιοχώρια,...Σκιαδαίικα...όταν λέμε Χούνη, εννοούμε όλους τους οικισμούς.
Α.Κ.: Ναι, ναι, ναι, ναι...δηλαδή αυτό θα χρειαζόμουνα και θα χρειαζόμουνα, πόσοι ζούσανε, πόσα σπίτια καήκανε, από τίνος καήκανε τα σπίτια, ποιόν σκοτώσανε, ποιος...
Ι.Σ.: Τα ξέρουμε τα ονόματα, που σκοτωθήκανε...ξέρουμε...μόνο των δωσίλογων δεν καήκανε.
Β.Σ.: Τον ποιόν σκοτώσανε είναι το πιο εύκολο...τους ξέρουμε. Αλλά τα σπίτια είναι πολλά.
Α.Κ.: Ε, και ποιός σκοτώθηκε;
Β.Σ.: Ε, σκοτώθηκε ο Πολυχρόνης, Κωνσταντίνος Πολυχρόνης, ο δάσκαλος,...
Ι.Σ.: Εδώ στην κοινότητα.
Β.Σ.: Πολυχρόνης, ένας. Λεωνίδας Κούρτης, Λεωνίδας, δύο. Παπαδόπουλος, τρεις. Σπύρος Μανόλης, τέσσερις. Εξαιτίας των Γερμανών, που αφήσανε χειροβομβήδες και τέτοια, σκοτωθήκαωε άλλοι τρεις. ‘Ενας αδελφός του Γιάννη, ένα του παπα-Νίκου του Στουρνάρα, δύο,... και, ποιος ήταν ο τρίτος...καλά, και ο Γιώργος ο Βελέντζας.
Γ.Ν.: Εν ψυχρό σκοτώσανε τον παππού μου.
Α.Κ.: Και εν ψυχρώ, γιατί τον σκοτώσανε;
Γ.Ν.: Ε, στο σπίτι απ´ έξω. Γιατί την ώρα που πηγαίνανε να βάλουνε φωτιά, αντιστάθηκε. Και μπάμ, τον πυροβολήσανε.
Α.Κ.: Και πώς τον λέγανε;
Σ.Σ. : Σπύρο Μανόλη.
Α.Κ.: Και ποιος άλλος;
Ε.Σ. : Φάνης Στουρνάρας. (σημείωση: Ήταν αδελφός του Ιωάννη Στουρνάνα)
Β.Σ.: Τον δάσκαλο, τον Πολυχρόνη. Τον φορτώσανε αγγαρεία από δω, για Αγρίνιο.
Ι.Σ.: Αυτή την ιστορία θα σου την πω εγώ καλά. Αυτή. Συγκεκριμένα αυτή. Τα άλλα δεν τα ξέρω όλα.
Β.Σ.: Έκανε το κορόιδο μεταξύ Χούνη και Άγιο Βλάση. Δεν αντέχω άλλο, λέει,...Πάρ´τον κάτω! Βλέποντας ότι δεν έρχετε ο Κούρτης, έκανε και αυτός τα ίδια. Πάρ´τον κάτω και τούτον! Και τον Παπαδώπουλο. Ενώ ο παπα-Δημήτρης τότε άντεξε με τον πατέρα του Γιάννη και πήρε και τον οπλισμό του παπα-Δημήτρη.
Ι.Σ.: Άντεξε; Πώς άντεξε! O παπα-Δημήτρης δεν μπορούσε να περπατήσει άλλο.
Β.Σ.: Τον λένε παπα-Δημήτρης, ήταν παπάς.
Ι.Σ.: Πιo πίσω ήταν ο πατέρας μου. Και τον βλέπει και του λέει: „Σπύρο, δεν μπορώ.“. Και αλλάξανε το φορτίο. Έτυχε αυτός, ο Δημήτρης δηλαδή, ήταν πιo ψηλός, και του δώσανε περισσότερο φορτίο. Ενώ ο γέρος ο δικός μου ήταν από τον πόλεμο το 1912 με 1923...και άλλαξε το φoρτίο...εάν τους έβλεπαν θα τους σκοτώνανε και τους δύο. Δεν τους είδανε και τη γλίτωσε. Και το ´χω παράπονο εγώ μετά, αυτός ο παπα-Δημήτρης, που του έσωσε τη ζωή, δεν χώνευε τον πατέρα μου μια ζωή. Επειδή του έσωσε τη ζωή....αυτό είναι...να μη τον θέλει να τον βρει.
Β.Σ.: Αυτά τα δύο θέματα θα σου περισυλλέξουμε στοιχεία, δηλαδή, ποιοί σκοτωθήκανε. Και πόσα σπίτια κάψανε...μπορεί να μην το μάθουμε 100%, αλλά...
Λ.Κ.: Όσα θυμάστε...να τα γράψετε.
Α.Κ. : Ναι. Και γιατί ήρθανε εδώ στη Χούνη; Οι Γερμανοί. Γιατί βρέθηκαν στην Χούνη;
Ι.Σ. : Γιατί να μη βρεθούνε;
Α.Κ. : Εντάξει. Αγρίνιο μπορώ να καταλάβω, αλλά χωριά έτσι διασκορπισμένα...
Ι.Σ. : Έλα, καλά, περάσανε εδώ.
Β.Σ.: Παντού περάσανε.
Ι.Σ. : Αφήσανε τους Ιταλούς εδώ.
Β.Σ.: Για τους Ιταλούς ήρθανε.
Ι.Σ. : Το κατακτήσανε, βάλανε έναν αρχηγό και φύγανε. Η Γερμανοί δεν ήταν πολύ εδώ πέρα.
Α.Κ. : Πόσο περίπου να ήταν εδώ;
Β.Σ.: Από τον Απρίλη το ´43, πρέπει να ´τανε, τον Απρίλη το ´43 έως τον Αύγουστο το ´44. 6 Αυγούστου κάψανε τα χωριά, Χούνη και Άγιο Βλάση, και φεύγανε.
Α.Κ. : Και γιατί τα κάψανε;
Ι.Σ. : Επειδή χάνανε τον πόλεμο...Μόνο από τους δωσίλογους δεν κάψανε....
Σκοτώσανε δύο...ε, πες τα,...αφού το ξέρεις, ρε.
Β.Σ.: Εδώ στη Χούνη;
Ι.Σ. : Ο Σωκράτης...έναν άλλονε και έναν άλλονε. Σκοτώσανε κάτω. Δεν σκοτώσανε; Εδώ κάτω στο μήλο του Νιάθο, που λέμε. Εκεί κάτω, που...
Β.Σ.: ...το Χουνόρεμα κάτω.
Λ.Κ. : (…)Στο ρέμα. (…)
Β.Σ. : Και σε αντίπoινα.
Α.Κ. : Α, δηλαδή, σκοτώσανε Έλληνες, Χουνιώτες δηλαδή, σκοτώσανε Γερμανούς. Δύο Γερμανούς...
Β.Σ. : Γερμανούς.
Ι.Σ. : Iταλό, Iταλό!!...Ιταλό σκοτώσανε!
Α.Κ. : Ιταλό, σκοτώσανε;
Ι.Σ. : Ιταλό σκοτώσανε!
Β.Σ. : Και οι Γερμανοί γιατί το έκαναν τότε;
Ι.Σ. : Ε, ήταν παρέα, ακόμα. Ακόμα.
Β.Σ. : Α, ήταν παρέα ακόμα;
Ι.Σ. : Ε, φυσικά!
Β.Σ. : Όταν κάψανε τα σπίτια δεν πρέπει να ήταν παρέα;
Γ.Ν. : Όχι, δεν ήταν παρέα. Eίχανε φύγει οι Ιταλοί. Τους είχανε...
Β.Σ. :...καθαρίσει.
Γ.Ν. : Τα σπίτια τα κάψανε φεύγοντας. Και το πρώτο που βάλαν φωτιά ήταν του παππού μου.
Λ.Κ. : Του μπάρμπα του Θανάση το σπίτι που κάηκε δεν το έκαψαν οι Γερμανοί; Το έκαψαν οι άλλη μετά;
Β.Σ. : Ναι.
E.Σ. : Και της πεθεράς μου κάηκε ένα πάτωμα. Ήταν δυόροφο το σπίτι, απ´ ότι λένε.
Λ.Κ. : Και της βάβο μου της Στεφανίνας θυμάμαι που έλεγε, πήγε να σβήσει τη φωτιά και τυφλώθηκε.
Γ.Ν. : ’Ακου, στη βρύση κάτω, που είναι μία βρύση εκεί, εκεί κάτω στο Μανωλαίικο, στου παππού μου το σπίτι, εκεί είχανε φύγει όλοι, δεν έμενε κανείς, είχανε φύγει και είχαν πάει στο Βούρλο...όλοι, οι οικογένειες...
Ι.Σ. : Στην Κρανιά πήγαμε! Στην Κρανιά πήγαμε, πάνω, εδώ πάνω.
Α.Κ. : Για να κρυφτούνε εκεί πέρα;
Γ.Ν. : Για να προστατευτούνε. Και πίσω έμεινε ο γέροντας, ο παππούς, 100 χρονών. Ε, και όταν πήγαν να του βάλουν φωνή, αντιστάθηκε. Ε, του δώξαν μία με το όπλο και τον σκοτώσανε εκείνη τη στιγμή.
Α.Κ. : Δηλαδή το κάνανε, ότι μας σκοτώσατε δυο και γι´ αυτό...
Ε.Σ. : Αντίπoινα.
Ι.Σ. : Όταν καταλάβανε οι Γερμανοί ότι χάνουν τον πόλεμο, καταστρέφανε, επειδή ήρθαν οι ΄Αγγλοι...οι Αμερικάνοι...οι ΄Αγγλοι και καταστρέφανε, καταστρέφανε...Ότι και να κάνατε και 500 χρόνια να περάσουνε, αυτό που κάνανε δεν σβήνει. ¨Οσο και να...προσπαθούνε να το ομορφαίνουνε λιγάκι.
Α.Κ. : Και δεν αλλάζει κιόλας. Εντάξει, την ιστορία δεν μπορείς να την αλλάξεις. Απλούστατα και μόνο να μην επαναληφθεί.
Γ.Ν. : Το ξέρουν και οι ίδιοι ότι αυτό ήτανε...και το ομολογούνε και....
Ι.Σ. : Και τα γράφουν και συνέχεια. Άμα ανοίξεις την τηλεόραση, την γερμανική, τώρα, δεν βλέπεις τίποτα άλλο, πως φέρανε τους Εβραίους και τους πηγαίνανε να τους κάψουνε.
Α.Κ. : Είχε Εβραίους...έκρυψε εδώ η Χούνη Εβραίους;
Ι.Σ. : Όχι. Στην Χούνη όχι, αλλά στη Θεσσαλονίκη. Το ίδιο είναι. Τους φορτώνανε από δω και τους καίγανε.
Α.Κ. : Και τον πατέρα σου, γιατί τον πήρανε μαζί;
Ι.Σ. : Να σου πω την ιστορία. Άς το, θα σου το πω όμορφα άλλη φορά. Αλλά, εδώ έξω ακριβώς, έδωσαν μια διαταγή να μαζευτούν όλοι οι άντρες του χωριού. Από 20 μέχρι 50 χρονών με δικαιολογία να συμφωνήσουν με τους Χουνιώτες να μην τους κάψουν το χωριό. Τους κρατήσανε περίπου δέκα μέρες στο Γάβρο – σε μια παράγκα. Μετά τους πήγανε στις βρύσες Γάβρου και τους βάλανε στη σειρά να τους σκοτώσουν.
Α.Κ. : Το ´44 ήτανε;
Ι.Σ. : Ναι, τους στήσανε στη σειρά, ήρθανε με ένα πολυβόλο, να τους καθαρίσουν. Και έρχετε ένας αξιωματικός, πως το λένε, Γερμανός, και λέει: „Halt!“, „Όχι, μην το κάνετε!“.
Γιατί,..., ξέρω εγώ,...συνεννοηθήκανε εκεί, τους πήρανε αυτούς τους 20, τους φορτώσανε ότι είχανε εδώ πέρα και το πηγαίνανε στο Αγρίνιο. Και αυτή την ιστορία μισή την άκουσες. Στον δρόμο σκοτώνανε όποιον έπεφτε, ο πατέρας μου γλίτωσε τον άλλονε, και πήγανε στο Αγρίνιο. Αλλά μετά τους αφήσανε, γιατί, δεν είχανε...δεν είχανε,...όχι κακία...δεν είχανε τίποτα εναντίον τους τίποτα, ξέρω εγώ. Τους βοηθήσαν και πήγαν τα πράγματα κάτω. Πολυβόλα και σφαίρες, δεν πήγανε τρόφιμα. Και τελείωσαν. Μετά ο αδελφός μου και του παπα-Νίκου ο γιός, που λέμε, ήταν 15 και τα δυο αυτά, βρήκαν μια χειροβομβίδα στο Στρογγυλό, που έχω εγώ τώρα ένα λιοστάσι εκεί κάτω. Και τη χτυπάγανε και τη χτυπάγανε...και ανατινάχτηκε και δεν έμεινε τίποτα, ούτε και τα δύο.
Έχει ιστορία...Σκέψου, η μάνα μου τι έπαθε. Τον πατέρα της τον σκοτώσανε όταν πήγαινε στο Αγρίνιο. Τον γιο της, σκοτώθηκε μετά από 10 μέρες. Τι άλλο να της έχει βρεθεί αυτή η γριά. Και εν τούτης όμως, δεν έβγαλε δάκρυ!
___________________________________________
· 14.8.18: Ανάμνηση Γεωργία Κοτρότσιος για Χούνη (Georgia Kotrotsios, Jersey City), Facebook
"ego.prosopika.ta.liga.pou.thimame.apo.tin.giagia.tou.patera.mou.oi.germanoi.tou.eixan.kapsei.ta.spitia.tous.kai.fugan.sta.vouna.kai.kapoio.mikro.eklaige.kai.eipan.oi.dikoi.mas.na.to.skoto.soun..gia.na.min.tous.vrououn.apo.to.klama.tou.mikrou.traviksan.polles.taleporeies.oi.oikogeneia.tis.mhteras.moueian.paei.peratontas.stin.pomoula.okathenas.eperne.ena.dromo.na.glutosei.tin.oikogenia.tou.peranan.megali.dustuxeia.ta.grafo.kai.me.pernei.to.parapono..gia..tin.afeigisi.tous"
___________________________________________
· 21.8.18: Μαρτυρία 'Αλκης Παππάς για Χούνη (Alkis Pappas, Melville, New York), Facebook
"To 1942 ειμουν 6 ετων φοβισμενει απο τους Γερμανους Αλεστιωτες κρεφτομασταν στα βουνα. Στην Χουνι οι Γερμανοι σκωτοσαν τον θειο μου. Βασίλη Παπαιωαννου αδελφο του πατερα μου...Βουνα κοντα στην εκκλησια Αγιος Αθανάσιος περνούσαμε την περιβοιτη Ιτια με τα κρια νερα σε ένα μερος λεγοτανε ρεματακι. Απο την κοριφυ του βονου Φρυασ βλέπαμε την Χουνι και αλλα χωρια εος Αγρινιο και Πατρα."
___________________________________________
· 28.06.-04.11.18: Καταγραφή μαρτυριών & Ανάμνηση Μαρία Κούτσικου για Χούνη (M.K., Maria Koutsikou, Χούνη στα Μπισδουνείκα), Chat Facebook με Αννέτα Κούρτη (A.K., Annette Courtis, Γερμανία)
"M.K.: Καλησπερα. Ειδα οτι ζητησατε πληροφοριες για τους νεκρους της Χουνης στην περιοδο της Κατοχης. Λενε για 5 ατομα την ημερα που μπηκαν στη Χουνη.
Την πρωτη φορα που ηρθαν δεν σκοτωσαν. Εκλεψαν ζωα σιταρι κ.λ.π. Και παρακολουθηση. Πηραν μαζι τους 27 ατομα.
Οταν γυρισαν και εκαψαν και σκοτωσαν.Τη μανα του παπα Μητσου ισως Βουλα με λιθοβολισμο στο ρεμα. Θυμιος Αντωνης κατακοιτος με τη γυναικα του στο Ριο λενε και αυτους με λιθοβολισμο.Τακης Αντωνης ο μυλωνας.
M.K.: Με τη γυναικα του. Εναν τυφλο γεροντα Παπαιωαννου; ισως.Το δασκαλο Πολυχρονη.
Εναν Λεο Κουρτη. 2 παιδια απο ναρκη στη θεση Στρογγυλο. Γιος του Σπυρου Στουρναρα ο ενας και ενας γιος του παπα Νικου. Στο μπλοκ του Ευρυτανα Ιχνηλατη θα βρειτε αρκετες πληροφοριες(...).
M.K.: (30.06.18) 6 Αυγουστου το ´44 καψανε το χωριο. Μεταξυ των νεκρων ο Κων/τινος Πολυχρονης και Γιωργος Βελεντζας που αφησε πισω εγκυο γυναικα..
A.K.: Χιλια ευχαριστω!! Μπορειτε να μου πειτε ποιες ηταν οι πηγιες πληροφωριων;
M.K.: (04.10.19) Ενας που εζησε κοντα σε κομμουνιστες Νικος Σερπανος. Επισης και ο προεδρος ο Σταθης μου ειπε αρκετα.Υπηρχαν και ανθρωποι που υποδεχτηκαν τους Γερμανους (...).
A.K.: Ευχαριστω παρα πολύ για τις πληροφοριες! Το καλοκαιρι συναντήθηκα με καποια ατομα στο χωριο (και με τον προεδρο ). Αλλα ειχα στοιχεια για 5 ατομα, εσεις όμως ονομάζετε ποιο πολλα! Τις γυναικες, μηπως ξερετε, πως τις λεγαν;
(...)
A.K.: Μια ερωτηση ακομη...Ξερετε ποιοι Χουνιωτες υποδεχτηκαν ή και συνεργαστηκαν με τους Γερμανους;
M.K.: (04.10.18) Υπήρχαν άτομα...Καλουσαν τον κοσμο να υποδεχτει τους γερμανους γιατι αγαπουσαν την αρχαια Ελλαδα. Μαζι με αλλους...πηγαν στο Γαβρο και προσπαθουσαν να πεισουν τους γερμανους οτι οι αλλοι χωριανοι που ειχαν φυγει στο βουνο θα επεστρεφαν και δεν κινδυνευαν. Και καταδικαζαν την αντισταση των Ελληνων στον Αγιο Βλαση.
Υπηρχαν ανθρωποι τοτε στο χωριο που ειχαν τροφιμα....Δεν συζητουσαν εδω στη Χουνη καθολου. Υπηρχε φοβος. Τωρα μιλανε χωρις φοβο. Αλλα εχουν πεθανει οι περισσοτεροι. Οι κομμουνιστες περασανε μαυρες μερες εδω. Τωρα τα μαθαινουμε. Θα μιλησω αυριο με αλλα ατομα να μου θυμισουν καποια πραγματα.(...)
(05.10.8)...Οι Γερμανοι απο την απεναντι μερια της Πατελης δηλ. Καμπο Σκιαδεικα Ριο και Μπισδουνεικα δυο σπιτια δεν εκαψαν. Στον Καμπο και στο Ριο. Ενα χρονο πριν ερθουν οι γερμανοι, λενε οι παλιοι, ειχε ερθει καποιος ξαφνικα στο χωριο και ητανε σιγουρα συνεργατης των ναζι....
A.K.: Aπορίες (από πολλές) έχω: Που ακριβώς κρύβοντας οι Χουνιωτες και οι 'Αι Βλασiτες (ανδρες, γυναικες και παιδια) όταν έρχονταν οι Γερμανοί και όταν εκαψαν 2 φορες τι Χουνη; Μετα το καψιμο του χωριου, που και πως ζουσε ο κοσμος και ποιος τους εδωσε τροφημα για να επιζησουν - υπολογιζω πως κανενας δεν ειχε δουλεψει τα χωράφια που ετσι και αλλιως τα ειχαν καψει. Πια σπιτια δεν εκαψαν; O παπας και ο τοτε προεδρος και η χωροφυλακες του χωριου τι ρολο επεξαν; Τι κανανε με τα ορφανα παιδια;...
M.K.: (05.10.18) (...) Μια φορα το εκαψαν το χωριο.Την πρωτη ηρθαν για κατασκοπεια και λεηλασιες. Οι κατοικοι φυγανε στα γυρω βουνα. Υπηρχαν σπηλιες και αποκρυμνα σημεια. Εκει κρυβοτανε. Ενας που σκοτωσαν Σπυριδακης απο το Γαυρο ειχε καταγωγη απο την Κρητη. Στην επανασταση του ´21 ενας προγονος του αξιωματικος απο την Κρητη πολεμησε στο Μεσολογγι και μετα πανρευτηκε στο Γαυρο.
Την εποχη εκεινη συνεργατες των γερμανων...μετα τον πολεμο εφευγαν απο το χωριο και πηγαιναν π.χ. στο Αιτωλικο....Οι δοσιλογοι δεν τιμωρηθηκαν ποτε. Αντιθετα τους εβαζαν σε θεσεις κλειδια.(...)
Μ.Κ. (07.10.18) Θυμηθηκα μια ιστορια που ελεγε προπαππος μου Γιωργος Κουτσικος.Οταν μπηκαν λοιπον οι γερμανοι στη Χουνη διεταξαν παραδοση των οποιονδηποτε οπλων ειχαν ο κατοικοι. Ελαχιστοι που ειχαν απομεινει στο χωριο.Ο προπαππος λοιπον ητανε παληος χωροφυλακας. Συνελαβε καποτε εναν επικινδυνο ληστη στην Αρτα. Θελοντας λοιπον η πολιτεια να τον το τιμησει τουν προτειναν ενα ποσο. Αυτα γυρω στο 1910? Αντιπροτεινε λοιπον αυτος να του δωσουνε το οπλο του ληστη. Ειχε σκαλιστη ασημενια σκανδαλη. Του το δοσανε λοιπον τιμης ενεκεν. Το ειχε τοσο μερακι που σιγα που θα το παρεδιδε.Το καρφωσε ομως ενας ανηψιος του στους Γερμανους που ηξερε που το ειχε κρυμενο. Ετσι λοιπον παει το σκουριασμενο οπλο. Απαρηγορητος ο παππους. Ευτυχως που δεν τον εκτελεσαν.(...)
M.K.: (26.10.18) (...) Εμαθα που κρυφτηκαν οι κατοικοι στα Σκιαδείκα. Οικοισμος της Χουνης ειναι. Ανεβηκαν στο βουνο προς την Τσοκα. Σε μια περιοχη Παλιοσεμπρεκα ειχε σπηλιες. Ενα μωρο εκλαιγε συνεχεια. Του βουλωσαν το στομα. Τους εβλεπαν απο ψηλα που εψαχναν με λυσα κατι να βρουν. Μου τα αφηγηθηκε ο Βασιλης Μαντζαφινης.
Μ.Κ.: (04.11.18): (...) Εμαθα και για τους κατοικους απο τον οικισμο Μπισδουνεϊκα. Και αυτοι ανηφορισαν προς στην Τσοκα και βρεθηκαν στις σπηλιες στα Παλιοσεμπρεκα
Τα σπιτια τα εκαψαν ολα στα Μπισδουνεΐκα. Μου τα αφηγηθηκε ο παπα Αλεξης."
__________________________________________
- 10.2.19, Μαρτυρίες και αναμνήσεις Σπύρος Νταλαπέρας (Σ.Ν.), Παλαιά Φώκια, Αττική (μαγνητοφωνημένη τηλεφωνική συνέντευξη με Αννέτα Κούρτη (Α.Κ.))
A.Κ.: Πέρνω από Γερμανία τηλέφωνο.
Σ.N. : Γεια σας, γεια σας! Τι κάνετε;
A.Κ.: Καλά, εσείς τι κάνετε;
Σ.N. : Καλά, δόξα το Θεό! Μου είπε ο Γιωργάκης, ότι θέλετε να μάθετε κάτι...
A.Κ.: Ναι, οργανώνω τώρα για το καλοκαίρι ένα (γερμανοελληνικό) σεμινάριο γλυπτικής πέτρας στη Χούνη και ταυτόχρονα τα απογεύματα θα έχουμε διαλέξεις για την εποχή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου στη Χούνη και στον Άγιο Βλάση. Και θα υπάρξουνε και διαλέξεις και θα ήθελα να είναι και μάρτυρες της εποχής εκείνης, ώστε να μπορέσουμε και να μιλήσουμε και προσωπικός. Προς στιγμή αυτό που κάνω παράλληλα είναι, μαζεύω υλικό από άτομα που ζούνε ακόμη, για να καταγράψω τα ιστορικά της εποχής εκείνης και να τα βάλω και στο ιντερνέτ.
Σ.Ν. Ναι, από μένα, τι μπορώ εγώ να σας βοηθήσω;
Α.Κ. : Αυτό που θα ήθελα, (...), είναι να βρίσκαμε λίγο χρόνο, να σας κάνω κάποιες ερωτήσεις και να μου λέγατε τι συνέβη την εποχή εκείνη στη Χούνη και στον Άγιο Βλάση. Και εάν μπορούσατε μετά το καλοκαίρι - το σεμινάριο θα είναι από της 6 μέχρι της 13 Ιουλίου-, να παραβρεθείτε προσωπικός στη Χούνη, θα χαιρόμουνα πάρα πολύ.
Σ.Ν. : Ε, αυτό δεν μπορώ να το υποσχεθώ, γιατί και εγώ μεγάλος είμαι σε ηλικία, είμαι 85 χρονών. Bέβαια, την Κατοχή, τα γεγονότα τα ´χω ζήσει. Πολλά πράγματα θυμάμαι βέβαια, από τους Ιταλούς,... ακόμα όταν πρωτοήρθανε και από τους Γερμανούς μετά και η καταστροφή που έγινε στο χωριό, τα σπίτια που καήκανε, τους ανθρώπους που εκτελέσανε. Μεταξύ ενός ήταν και ο παππούς μου, που τον εκτελέσανε.
Α.Κ. : Ο παππούς σας, πώς λεγότανε;
Σ.Ν. : Λεγότανε Σπυριδάκης, Σπύρος Σπυριδάκης.
Α.Κ. Μερικοί μου λένε, πως τη Χούνη την κάψανε δύο φορές. Και τον Άγιο Βλάση;
Σ.Ν. : Ναι, δύο φορές. Την πρώτη φορά ήτανε που την κάψανε, που σκοτώσανε και τον παππού μου και άλλους έξι. Και την άλλη ήταν το καλοκαίρι, όταν γινότανε η οπισθοχώρηση, που φεύγανε και κάνατε αυτό, το ναρκοθετήσανε και το χωριό όλο και κάψανε,...δεν αφήσαμε ούτε καλύβι. Όπου βλέπανε, ε...Εμείς τους βλέπαμε από το βουνό, από πάνω...
Α.Κ. : Από ποια μεριά, από ποιο βουνό;
Σ.Ν. : Αν έχετε πάει καθόλου προς τα εκεί...η Παλιοχούνη, που λένε απάνω... Α.Κ. : Ναι, η μητέρα μου και οι γονείς της μητέρας μου ζούσανε Παλιοχούνη και μετά φύγανε και ήρθαν προς τα εδώ.
Σ.Ν. : Τον παππού σου τον θυμάμαι εγώ, τον Γιάννη τον Στάθη. Και το Λουκά, τον πατέρα σου...Μαζί πηγαίναμε σχολείο... Ήμαστε και συνομήλικοι νομίζω. Tώρα εάν έχουμε κανένα χρόνο διαφορά, δεν θυμάμαι. Πάντως στην ίδια τάξη πηγαίναμε, στο δημοτικό. Τρία χρόνια κάναμε δημοτικό εμείς, το καθυστέρησε...Και είχαμε πάει μετά στην Παλιοχούνη, το Δύρρημα, που λένε πάνω, πρώτη στάση ήτανε...αλλά τώρα, τι να σας τα πω από το τηλέφωνο, είναι λίγο...θέλει χρόνο... Να σας πω, ότι πρέπει πρώτα να σας πω με τους Ιταλούς, πως λεν την ιστορία, και μετά που ήρθανε οι Γερμανοί, που κρυφτήκαμε εμείς οι μισοί προς το βουνό, οι μισοί προς την κάτω Χούνη, στη Μορόγδα που λένε, εκεί που είναι το φράγμα κάτω, ήτανε. Και το καλοκαίρι ήτανε η δεύτερη φορά που ήρθανε, που φύγαμε προς το βουνό απάνω. Mαζί με τον παπά ήμασταν εμείς. Και οι δικοί σας κάπου εκεί γυρίζανε, δεν θυμάμαι ακριβώς, πάντως είχαμε φύγει όλοι και από πάνω, τους βλέπαμε, είχε ο - ...δίπλα από το σπίτι σας στη Χούνη, ήτανε του Κούρτη του δάσκαλου το σπίτι..., το Βασίλη, το γιο το μεγάλο, που ο ένας ο αδελφός του, ο Μιχάλης σκοτώθηκε μετά… - ο Βασίλης ήταν πάνω και είχε κιάλια. Και βλέπαμε, ανεβαίναμε πάνω από τη Κρανιά, και μας έδινε και εμάς και βλέπαμε τις κινήσεις κάτω των Γερμανών, που ήτανε. Και τότες είδαμε και δύο αεροπλάνα, που περάσανε - ήτανε εγγλέζικα - από πάνω μας και βομβαρδίσανε τους Γερμανούς. Και εμείς νομίζαμε ότι ήτανε επειδή γερμανικά κυκλοφορούσανε και προσπαθούσαμε να κρυφτούμε. Νομίζαμε ότι ήταν για εμάς. Αλλά όταν είδαμε, ότι τους βομβαρδίσανε, καταλάβαμε ότι κάτι έγινε. Ήτανε στην οπισθοχώρηση. Κάποιοι ήρθαν μετά από τους αντάρτες εκεί και ενημερώσανε ότι γυρίζουνε,...κάτω. Και που βάζανε φωτιά και καίγανε τα σπίτια, δεν αφήνανε τίποτα,...όσα βλέπανε...ρίχνανε ένα μπουκάλι βενζίνη και τα καίγανε. Και ναρκοθετήσανε και το χωριό όλο (Σημίωση: τη δεύτερη φορά). Σκοτωθήκανε, σκοτώθηκε και ο Γιώργος Βελέντζας, ένας εκεί πέρα...πήγε στον κήπο του να πάρει ντομάτες, γιατί ο άνθρωπος..., και είχανε τη νάρκη και έσκασε και του ΄κοψε τα πόδια, κάτω...βέβαια, δεν έζησε ο άνθρωπος...φοβερά πράγματα...δεν υπήρχε και τίποτα δηλαδή,..αν και δεν θα επιζούσε, γιατί τον έκοψε ψιλά επάνω η νάρκη. Η γυναίκα του ήτανε έγκυος στο παιδί της, που γεννήθηκε μετά από τον πατέρα του, ο Βασίλης. Αλλά και αυτός έχει πεθάνει νέος,... τώρα δεν ζει. Είναι πέντε, έξι χρόνια που έχει πεθάνει. Εμάς, τον παππού τον σκοτώσανε την πρώτη δόση, που κάψανε το σπίτι την πρώτη φορά, ήτανε τα Χριστούγεννα κοντά.
Α.Κ. : Αφού τα κάψανε τα σπίτια την πρώτη φορά, πού έμενε ο κόσμος μέχρι τη δεύτερη φορά;
Σ.Ν. : Δεν τα κάψανε όλα. Κάψανε...επειδή είχε γίνει μία μάχη, τους είχαν στήσει ενέδρα οι αντάρτες πριν τον Άγιο Βλάση, κάτω. Και τους αποδεκατίσανε και πάθανε μεγάλη ζημειά, οι Γερμανοί. Είχανε βάλει κάτι, πως το λέμε, ναρκoθετήσανε με δυναμίτες κάτι γεφυράκια και τέτοια και μπλοκαριστήκανε στη μέση η Γερμανοί και δεν έμεινε κολημπιθρόξιλο. Αφού μαζεύανε όπλα μέχρι μετά,...εκεί πέρα. Αλλά οι Γερμανοί ήταν οργανωμένοι. Την άλλη μέρα μόλις ξημέρωσε, βάλανε, ας πούμε, είχανε και μηχανήματα, αμολάγανε...και περάσανε απάνω. Φτάσανε μέχρι το χωριό το δικό μας, που μέχρι εκεί ήτανε ο δρόμος,...τότες. Δεν ήτανε τελειωμένος, δεν προχωρούσε προς το Καρπενήσι. Κάψανε όσα σπίτια ήταν κοντά στο δρόμο. Το δικό μας, ήτανε κοντά στο δρόμο και το κάψανε. Και όσα ήταν εκεί πέρα κοντά. Ήτανε πέντε, έξι σπίτια,...ήτανε δέκα, που καήκανε την πρώτη φορά, που ακριβώς;...αυτά που ήταν πάνω στο δρόμο.
Α.Κ. : Και τη δεύτερη κάψανε όλο το χωριό μετά;
Σ.Ν. : Όλοι είχαν φύγει από μέσα και είχαν μείνει πέντε, έξι γέροι. Επειδή από τους Ιταλούς, δεν μας είχανε πηράξει οι Ιταλοί καθόλου, και λέει και ο παππούς μου - ήτανε 92 χρονών, αλλά όμως ήτανε ενεργός άνθρωπος, περπάταγε, πώς το λένε, πήγαινε στον Άγιο Βλάση με τα πόδια - …και λέει: „Tι να με κάνουν εμένα, γέρο άντρα, θα καθήσω.“ „Ούτε οι Ιταλοί“, λέει, „με πειράξανε“. Και έμεινε. Και έμειναν και άλλοι πέντε, έξι γέροι, εκεί πέρα.
Εν το μεταξύ, όταν φύγαν τώρα αυτοί, λόγο έγινε, τον βρήκαμε απ´ έξω, μόλις φύγανε, σκοτωμένο με τρεις σφαίρες στο λαιμό, εκεί πέρα, και το σπίτι καμμένο. Εμείς δεν είχαμε πάρει τίποτα. Καήκαμε την πρώτη δόση, εμείς. Δεν είχαμε πάρει, ούτε τίποτα...., ότι φοράγαμε επάνω μας. Δηλαδή τίποτα. Και πήγαμε στην Κάτω Χούνη κάτω και κρυφτήκαμε.
Αυτοί μετά αφού είχανε περιπόλους. Ο καθένας γύριζε, όπως έφυγε κλεφτά, να πάρει τίποτα από το σπίτι του, να φάει, να κάνει τίποτα και τους μαζεύανε. Και μεταξύ των άλλων μαζεύψανε και τους άλλους γέρους...και τους δυο παπάδες πιάσανε...
Α.Κ. : Ποιοί ήταν οι δύο παπάδες;
Σ.Ν. : Ο Παπα Δημήτρης, που ήτανε στην Πάνω Χούνη και ο Παπά Νίκος, που ήτανε στην Κάτω Χούνη. Ήτανε και οι δυο όμως με ένα κατοικίο τους στο επάνω χωριό στη Χούνη. Ο Παπά Νίκος έμενε στο Γάβρο και ο Παπά Δημήτρης εκεί που ξέρετε, εκεί που είναι η εκκλησία κοντά. Τους πιάσανε και καμιά δεκαριά άλλους χωριανούς, που είχανε πάει και για να πάρουν κάτι, για να...καλαμπόκι, σιτάρι...ότι είχε ο καθένας για να φάι. Γιατί είχανε κρυφτοί στο λόγγο, μέσα ήτανε, δεν ήτανε σε σπίτια. Και από άλλα χωριά...και εκεί που είναι οι βρύσες, στο Γάβρο που λέμε, εκεί εκτελούσανε πολλούς. Τους μαζεύανε και τους εκτελούσανε. Και αυτούς τούς την ομάδα ήτανε...τους βάλαν δέκα με τα πολυβόλα. Τους μαζεύανε μετά, όταν φύγανε τους μαζέψανε τους νεκρούς. Και από άλλα χωριά, διπλανά. Ναι, από τον Άγιο Βασίλη, από τα Σίδερα...όπου είχαν μαζέψει,...έξω, γύρω γύρω, εκεί πέρα εκτελούσανε ...είχανε εκτελέσει. Και τους είχαν βάλει και άλλους εκεί, για να τους εκτελέσουνε. Και ήρθε, λέει, ένας με μία μοτοσικλέτα εκεί πέρα και κάτι τους λέει γερμανικά...πα, πα, πα...και σταματήσανε και δεν τους εκτελέσανε. Αλλά τι τους κάνανε; Τους φορτώσανε, όλους, ότι πράγματα είχανε εκεί πέρα, πολεμοφόδια, σφαίρες και τέτοια και τους παίρνουνε πεζούς και τους πάνε για το Αγρίνιο, κάτω, στο δρόμο...
Α.Κ. : Γιατί τους πέρνανε;
Σ.Ν. : Ε, αιχμαλώτους. Τώρα τι θα τους κάνανε, δεν ξέραμε. Αυτοί τώρα,...αυτοί μιλάγανε
γερμανικά, δεν ήτανε κανένας να ξέρει τίποτα. Και τους δυο παπάδες.
Α.Κ. : Τους είχανε για αντάρτες;
Σ.Ν. : Ναι. Τον έναν τον παπά, τον Παπά Νίκο, επειδή φόραγε ένα ράσο φτηνό, έτσι, και δεν ήτανε...και του λέγανε „Νο, παπά, εσύ, καπετάνιο παρτιζάν“, ξέρω εγώ, ότι είναι...δεν τον πιστεύανε ότι ήτανε παπάς. Εν μπάσει περιπτώσει, τους πάνε στο Αγρίνιο, αλλά στο δρόμο, οι παππούδες - ο Λέος ο Κούρτης, ο Παπαδώπουλος ο Βασίλης, ο Πολυχρόνης ο δάσκαλος - ήτανε γέροι, δεν μπορούσανε να αντέξουνε το φορτίο. Kαι υπάρχουν ακόμα τα εικονοστάσια. Ένα είναι εκεί στα Καραμανέικα, άλλο στον Άγιο Βλάση. Όποιος έπεφτε, δεν μπορούσε άλλο, τον γύριζε, τον πιστολίζανε και τον αφήνανε κάτω.
Α.Κ. : Α, γι΄αυτό έχει τα εικονοστάσια εκεί πέρα;
Σ.Ν. : Ναι, ο καθένας, δεν ξέρω εάν το ξέρουν οι νέοι, γιατί οι παλιοί τα...ναι, τα εικονοστάσια είναι αυτοί. Μάλιστα ο ένας που ήτανε γερός και επειδή ήτανε συμπέθεροι και είδε τον έναν που τον πιστολίσανε, τον ρίξανε, τον σκοτώσανε, γύρισε και έκανε τον σταυρό του, και του ΄ριξε και αυτουνού μετά...επειδή...χωρίς να...δεν ήταν ακόμα...είχε αντοχή να περπατήσει. Και μετά οι άλλοι, ο ένας ο παπάς, ο Παπά Δημήτρης, ήτανε φιλάρρωστος και δεν μπορούσε και τόσο πολύ να αντέξει. Στα μισά του δρόμου λέει σ΄ ένα γείτονα, το Στουρνάρα το Σπύρο, λέει: „Δεν μπορώ άλλο“, λέει, „θα πέσω“, λέει, „να συγχωρεθούμε“, λέει, και να...Και όπως περπάταγανε τους είχε πάρει η νύχτα και έριχνε και καρεκλοπόδαρα, λέει, βροχή. Τον ξαλαφρώνει, του παίρνει το φορτίο ο… – ήταν γερός ο Σπύρος ο Στουρνάρας – το παίρνει και άντε, κουράγιο, κουράγιο... Tώρα αυτά, εγώ δεν τα είδα, τα λέγανε οι ίδιοι όταν φύγανε. Τους φτάσανε στο Αγρίνιο, μπήκανε σε ένα μέρος, αυτοί, λέει, ήτανε και κουρασμένοι οι Γερμανοί. Bρήκανε μέσα, ενώ έβρεχε καρακτωδός, εκεί πίνανε οι άλλοι, λέει, τα είχανε σαν γλέντι και πίνανε. Πάνε και τούτοι κουρασμένοι και πλακώνονται στο ποτό, και τους εγκαταλείψανε απ΄ έξω εκεί τους άλλους, στα σκοτεινά. Τότες ήτανε! Μείνανε, μείνανε, λένε τώρα οι δικοί μας εκεί πέρα, ήτανε πέντε, έξι άτομα, εκεί πέρα: „Φεύγουμε; Έτσι και αλλιώς είμαστε...“. Είχανε δει που εκτελούσανε και τους άλλους. Λέει: „Δεν φεύγουμε, να τους αφήσουμε εδώ πέρα και ότι γίνει.“. Δεν τους πήρανε είδηση καθόλου και το βάζουνε στο αυτό. Όλη νύχτα με τη βροχή περπατάγανε μέσα απ΄ το αυτό και γυρίσανε απάνω και ήρθανε. Και γι΄ αυτό ο Παπά Δημήτρης μετά όταν άκουγε για τέτοια,…ήμαστανε μαζί οι οικογένεια, και πήραμε δρόμο που φτάσαμε μέχρι τη Δεβρούς, που λέγαμε απάνω στο,...κοντεύαμε στο Κούτουπα απάνω, να φτάσουμε. Εμείς, που μας είχανε κάψει το σπίτι, δίπλα στην εκκλησία, που υπάρχει ακόμη αυτό το σπίτι, ήτανε του παπά, το δεύτερο. Εκείνο δεν ήτανε καμένο και πήγαμε εκεί προς το..πως ήτανε...σαν αχερώνα...σαν αυτό και μείναμε εκεί μέχρι το καλοκαίρι, που τα κάψανε όλα μετά. Ε, όπου έφτιαχνε κανένας κάνα τσαρδί εκεί πέρα προσωρινά, έχτιζε ταρατσούλα, τέτοια έκαναν ο καθένας, για να μείνει...
Α.Κ. : Πόσους κατοίκους είχε τότε η Χούνη με όλες τις συνοικίες γύρω γύρω εκείνη την εποχή, πόσες οικογένειες ήτανε;
Σ.Ν. : Λέγανε,...τώρα, επειδή τότε δεν συζητάγαμε,...για πληθυσμό,...συνήθως, ότι, εγώ θυμάμαι ότι στο σχολείο, παρ΄ ότι δεν πηγαίναμε όλοι, όταν άνοιξε, ήμασταν 170 παιδιά. Από το Αγρίνιο μια δασκάδα ήρθε για τα 170 παιδιά. Και δίδαξε τρία χρόνια.
Α.Κ. : Και 170 παιδιά ήταν μόνο από τη Χούνη ή και από τα περίχωρα;
Σ.Ν. : Από τη Χούνη, από τη Χούνη! Αλλά και την Κάτω και την Πάνω. Ήταν ένα σχολείο. Μετά έγιναν τρία σχολεία μέσα. Και κάναμε μάθημα μέσ΄ την εκκλησία. Την εκκλησία δεν την είχανε κάψει. Ήτανε και άφτιαχτη, γιαπί. Βάζαμε κάτι τάβλες, έτσι, δύο πέτρες απ΄ τη μία από εδώ και μία από εκεί και γράφαμε στα γόνατά μας επάνω. Και αυτή η δασκάλα, η καημένη, παρ΄ ότι ήτανε νέα, νεοδιορισμένη, 22 χρονών ήτανε η κοπέλα, αλλά πολύ δουλευταρού. Η Άννα Χρυσάφη, την θυμάμαι σαν τώρα δα! Εγώ πήγα στην δευτέρα τάξη επειδή ήξερα την Αλφαβήτα,...με έβαλε. Σε τρία χρόνια τελειώσαμε το Δημοτικό. Tα Χριστούγεννα κάναμε εξετάσεις, γιατί ήτανε τέσσερα χρόνια κλειστά το σχολείο. Δεν είχε δάσκαλο. Από τους Ιταλούς που αρχίσανε, μέχρι που φύγανε οι Γερμανοί, δεν είχε. Και βιβλία δεν υπήρχανε, τετράδια δεν υπήρχανε, κάτι πλάκες που είχαμε τότες με το κοντύλι, που λέγαμε, απάνω εκεί, έτσι ότι προμήθευε. Ένα βιβλίο, το παίρναμε αναγνωστικό όλοι, να περνάνε από τα χέρια. Ε, λίγο λίγο, μάζευε αυτή από το Αγρίνιο, ξέρω εγώ, που ήταν εκεί πέρα, και έφερνε κάτι βιβλία, πάσα-ύλες (Σημ.: ογκώδες βιβλίο με τίτλο “Άπασα (η) ύλη”, η διδακτέα), πως τις λένε. Ε, και βάζανε μετά από τις μεγαλύτερες τάξεις να διορθώνουν την ορθογραφία στα μικρότερα. Να, γιατί έπρεπε να μας μάθει, και ξέρεις στο χωριό ήταν αναλφάβητοι οι περισσότεροι,...οι γονείς. Εμένα προσωπικά οι δικοί μου ήταν και οι δυο αναλφάβητοι. Ότι μαθαίναμε από το σχολείο. Δεν είχαμε άλλο τρόπο.
Α.Κ. : Τότε που οι Γερμανοί ήτανε στο χωριό, τα παιδιά όλα αυτά, 170 παιδιά, πού τα κρύψανε, να μην τα βρούνε;
Σ.Ν. : Κοίταξε. Το χωριό το ξέρεις, αφού έχεις πάει. Όσοι...η Πατέλη, απάνω,...αυτοί, φύγανε κρυφτήκανε προς τα βουνά επάνω. Το κάτω μέρος πήγανε προς τα Παλιοχώρια, στις Λάκκες, τέτοια...σκορπίσανε. Οι Γερμανοί δεν πολυβγαίνανε έξω από τους δρόμους, γιατί φοβότανε τις ενέδρες από τους αντάρτες. Ήτανε κεντρικά και μαζεμένα. Και οι γονείς ήτανε με τα παιδιά τους.
Α.Κ. : Οι Γερμανοί πού μένανε, όταν ήτανε στο χωριό;
Σ.Ν. : Οι Γερμανοί στα δικά μας τα χωριά δεν καθίσανε ποτέ μόνιμα. Και τις δυο φορές. Γιατί από τη μια μεριά από Ζέρβα από το Βάλτο, ήτανε ο Παπαïωάννος με τον Ζέρβα, το αντάρτικο, και από την Ευρυτανία από δω ήταν ο Άρης ο Βελουχιώτης, που είχανε την έδρα στην Βίνιανη επάνω στην Ευρυτανία. Και τους έκλειναν ενέδρες συνέχεια, γινόταν αυτά και δεν...και τότε στην δεύτερη φορά θέλανε να πάνε προς στην Ευρυτανία. Άλλα τους σταμάτησε ο πόλεμος, που κάψανε και τα σπίτια. Κάνανε εκστρατεία και ξαναγυρίζανε. Δεν καθότανε.
Α.Κ. : Δηλαδή η βάση ήταν στο Αγρίνιο;
Σ.Ν. : Ναι, το Αγρίνιο. Α.Κ. : Να σε ρωτήσω. Εμένα ο πατέρας μού μου έλεγε όταν ήτανε μικρός, θα πρέπει να ήτανε κάνα εννιά, δέκα χρονών, μου είπε τότε ότι ένας Γερμανός, λέει, στρατιώτης τού είχε σώσει τότε τη ζωή, ότι τον είχε, λέει, τότε δαγκώσει φίδι και ότι Γερμανός στρατιώτης
είχε ΄ρθεί τότε και του έκανε πρώτες βοήθειες, τον έπιασε και τον έβαλε στο τζιπ πάνω και τον κατέβασε κάτω στο Αγρίνιο στο νοσοκομείο και τον έσωσε. Ξέρεις εσύ αυτή την ιστορία; Σ.Ν. : Γερμανός; Ιταλός θα ήταν, όχι Γερμανός.
Α.Κ. : Γερμανός μου είπε εμένα. Γι΄ αυτό μου κάνει εντύπωση που λες, ότι δεν μείνανε εκεί πέρα.
Σ.Ν. : Όχι, δεν μείνανε καθόλου. Εγώ αν θυμάμαι μια φορά ότι τον πατέρα σου με το φίδι,...ήτανε μετά τους Γερμανούς. Θυμάμαι που τον πήραν, τον δάγκωσε οχιά, και με ένα αυτοκίνητο, που ήτανε κάτι αυτά που ήρθανε τότες...όο, αυτό έγινε μετά, δεν ήτανε Γερμανοί...
Α.Κ. : Γερμανός έλεγε όμως. Εσύ όταν λες „μετά από τους Γερμανούς“, ποιος άλλος ήταν εκεί;
Σ.Ν. : Μετά από τους Γερμανούς είχε αρχίσει ο Ανταρτοπόλεμος. Εμείς ξαναφύγαμε ανταρτόπληκτοι. Δυο φορές, στο Αγρίνιο.
Α.Κ. : Ποιος τον πήρε τότε; Γιατί εμένα μου είπε, γερμανός στρατιώτης τον βοήθησε και τον πήγε με το τζιπ στο Αγρίνιο. Ποιος τον πήγαινε στον Ανταρτοπόλεμο τότε Αγρίνιο;
Σ.Ν. : Με τους Γερμανούς εμείς δεν καθίσαμε ούτε μια ώρα μαζί. Ούτε μια ώρα! Ήμαστανε κρυμμένοι. Όλο το διάστημα. Και μάλιστα να σας πω τώρα και ένα περιστατικό. Την πρώτη φορά που ήτανε που...κάνανε...αυτή βγαίνανε, κάνανε μια περίπολο και ξαναφεύγανε απάνω....Στα Παλιοχώρια κάτω, που ήμασταν εμείς...η μάνα μου ήταν έγκυος στον αδελφό μου και ετοιμόγεννη. Εμείς πήραμε δρόμο και κρυφτήκαμε κάτω στη Μορόγδα, που λένε, τέρμα εκεί που είναι το Φράγμα του Αχελώου, και ήρθανε εκεί πέρα, πήρανε ένα μοσχάρι δίπλα από κάποιους άλλους, πήρανε μια μπέρτα, που λέγαμε, έτσι από εκεί μέσα. Μόλις την είδανε τη μάνα μου, είπανε „μαλάτσια“ (Σημίωση: άρρωστο),... άγριοι ήτανε. Ε, εμείς δεν τους είδαμε, σου λέω, και τα παιδιά που ήμασταν, είχαμε κρυφτεί. Και φύγανε. Αυτοί φεύγανε μετά, κατεβαίνανε στο Αγρίνιο. Οι αντάρτες μας πληροφορούσανε, ότι φύγανε, ότι είστε...αυτοί μας λέγανε, φύγετε, ελάτε, πώς το λένε...Και μάλιστα την πρώτη φορά είχανε πετάξει και το πατέρα μου οι αντάρτες με το μουλάρι για να τους μεταφέρει, να πάει προς τα Σίδερα τον οπλισμό τους, που φύγανε, που θα ερχότανε Γερμανoί απάνω. Και φύγαμε εμείς μόνοι μας, όλη νύχτα, που μας ειδοποιήσανε, και πήγαμε στα Παλιοχώρια, και ανεβήκανε οι Γερμανοί απάνω, που κάψανε τα πρώτα σπίτια. Ήτανε, θυμάμαι, ή πριν από τα Χριστούγεννα,...ή μάλλον το ΄44; Όχι, το ΄44 γεννήθηκε ο αδελφός μου. Ήτανε έγκυος η μάνα μου. Το ΄43 ήτανε η πρώτη φορά που το κάψανε. Ο Γιώργος γεννήθηκε το 44, το 5 του Φλεβάρη.... ...Εγώ το ξέρω για τον πατέρα σου, που πήγε, αλλά το ξέρω για μετά. Όχι με τους Γερμανούς! Με τους Γερμανούς αποκλείετε! Οι Γερμανοί, που κάψανε το χωριό το καλοκαίρι, που φύγαμε απάνω, ήταν Αύγουστος μήνας. Μάλιστα εμείς είχαμε απλώσει μαζί με τον παπά, που μέναμε εκεί πέρα, είχαμε φτιάξει τραχανά και τον είχανε απλωμένο, απ΄ έξω στου παπά το σπίτι και το μαζέψαμε έτσι στο τραπεζομάντιλο όπως είναι και πήραμε τα γιδοπρόβατα και τίποτα άλλο δεν είχαμε από αυτά και πήγαμε απάνω στο βουνό. Και σφάζαμε μια ο παπάς - γιατί ήμασταν παρέα - μια κατσίκα, μόλις τελείωνε, γιατί ούτε ψυγείο, και τρώγαμε, μαζί με τον τραχανά. Και την άλλη φορά,...την άλλη έσφαζε ο παπάς και μια εμείς. Αλλά δεν κράτησε πολύ, αυτό το επάνω.
Α.Κ. : Εγώ θυμάμαι ο μπαμπάς μού μου ΄λεγε, ότι είχανε ΄ρθεί, και το πρώτο που κάνανε ήταν, μαζέψανε ότι ζώα βρίσκανε, ότι σοδειές είχανε μαζέψει και είχανε στα σπίτια τους, αναγκάσανε τότε, θυμάμαι έλεγε ο μπαμπάς, ότι τους έβγαλε από το σπίτι έξω και τους πήρανε, λέει, τα λίγα που είχανε τα ζώα, τους πήρανε ότι είχανε κάνει σοδειές, δηλαδή πήγαινανε και μαζεύανε...
Σ.Ν. : Ναι...
Α.Κ. : ...και ότι στις βρύσες πέρα είχανε τα άλογά τους και τα ποτίζανε εκεί πέρα και είχανε και τα μαγειριά.
Σ.Ν. : Αα, μπερδεύει τους Ιταλούς με τους Γερμανούς. Εγώ θυμάμαι, ξέρω και ιταλικά, από τότες που ήμουνα μικρός. Εκεί πέρα...μας είχε μάθει. Γιατί δίπλα στις βρύσες, εκείνο το μεγάλο το σπίτι, του Αστέρη που λέγανε, που το κάψανε μετά, το είχανε οι Ιταλοί γενικά νοσοκομεία. Οι Ιταλοί εκεί είχανε τα χειρουργεία τους, τα τέτοια...ήταν όλοι καθηγητές...τους είχε επιστρατεύσει ο Μουσολίνι,...ήτανε καθηγητές πανεπιστημίων. Και αγαπούσανε τα παιδιά και τον κόσμο. Σώσανε κόσμο οι Ιταλοί εκεί πέρα, που θέριζαν οι αρρώστιες. Και μας δίνανε και να φάμε και να τέτοια...όλα...δηλαδή ήταν τελείως διαφορετικό πράγμα.
Οι Γερμανοί δεν τους ζήσαμε τους Γερμανούς, καθόλου εμείς. Το θυμάμαι άριστα. Δεν υπάρχει! Το θυμάμαι πάρα πολύ καλά...Είχανε τρία συντάγματα οι Ιταλοί μεσ΄ το χωριό. Σηκώνανε τρεις σημαίες,...με σάλπιγγες. Όλο το δάσος και κάτω τους λόγγους εκεί πέρα ήταν γεμάτο σκηνές. Και εκεί που ήταν οι βρύσες ήτανε οι αξιωματικοί και ήτανε οι μεγάλοι, που λένε. Και μάλιστα είχανε πει, ότι ήταν μια μεραρχία, πως το λένε, αυτοί, που δεν τα πήγαινε καλά, ήταν εναντίον του Μουσολίνι, του Ντούτσε, και σαν τιμωρία τους είχε εκεί πέρα, λέει, κάπως.
Α.Κ. : Ναι, με τους Ιταλούς δίκαιο έχεις,...τα έβαλες σωστά στη θέση του. Μόνο αυτό που είχε πει για τους Γερμανούς είναι ότι πραγματικά, ότι είχανε δηλαδή πάρει ότι είχε ο κόσμος, φαγώσιμο και ζώο, τα είχανε πάρει μαζί, οι Γερμανοί...
Σ.Ν. : Ναι, εμείς ότι είχαμε μαζί, μπορούσαμε να σηκώσουμε, γιατί όλοι φορτωνόμασταν και από κάτι, για να πάμε να κρυφτούμε. Τώρα για τον πατέρα σου, δεν θυμάμαι, πού ήτανε τώρα. Πάντως, δεν ξέρω εάν σου είπε, πού ήταν, προς τη Κρανιά, στο Δύρρημα, στην Παλιοχούνη. Πού είχανε κρυφτεί;
Α.Κ. : Όχι, δεν μου είπε τίποτα. Εμένα μου είπε μόνο, ότι τους έβγαλαν από το σπίτι και τους ανάγκασαν να δώσουνε τα ζώα, ότι είχανε, τα λίγα που είχανε και να τους δώσουνε ότι άλλες προμήθειες είχανε. Αυτό θυμάμαι μόνο. Και θυμάμαι αυτό που σου λέω με το φίδι, που μου έκανε εντύπωση. Τ΄ έλεγε κιόλας ότι, να φανταστείς, “μ΄ έσωσε ο γερμανός στρατιώτης και βρέθηκα και μετά και Γερμανία”.
(Σημείωση: Η μητέρα μου, Λεμονιά Κούρτη, λέει, πως ήταν γερμανός γιατρός. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να ήταν επί ΟΥΝΡΑΣ το ´45 ή ο ιταλός γιατρός Domenico, που ήταν το 1943 και στον Άγιο Βλάση και ο οποίος εκτελέστηκε το 1944 από αντάρτες, βλέπε „1943 ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΗΣ: DOMENICO Ο ΙΤΑΛΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΠΟΥ ΕΣΩΖΕ ΖΩΕΣ, ΑΨΗΦΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ!
„, https://parakampylianews.blogspot.com/2016/10/1943domenico.html?fbclid=IwAR1QNM rFDI8IzQh2yhUR9kIMw_hQdrdQuEAgiqOI-O0N7MX6rThhSWaqdyQ. ).
Σ.Ν. : Αυτό μου φαίνεται παράξενο, πάντως. Αφού, εμείς δεν ήμασταν, ποτέ δεν μείναμε. Εγώ, τουλάχιστον, ξέρω, ήμουνα μεγάλο παιδάκι. Εγώ,... ΄34 γεννηθείς. Όταν φύγαμε, τη πρώτη φορά που ήρθανε οι Γερμανοί, ήταν το ΄43. Ήμουνα εννιά χρονών. Θυμάμαι με τα πόδια που πήγαινα κάτω εγώ με τα γιδοπρόβατα. Και πίσω ήταν και η γιαγιά μου, έφυγε, δεν έκατσε, γιατί δεν είχε καθίσει ούτε με τους Ιταλούς, αλλά δεν έβλεπε, είχε καταρράχτη, και η μάνα μου έγκυος, στο μήνα της σχεδόν, πως το λένε, πήγαινα και ΄γώ, πήγαινα μπροστά. Και μετά αφού γυρίσαμε απάνω, αφού μας κάψανε εμάς, όπως λένε, και πήγαμε και μας ειδοποιήσαν ότι οι Γερμανοί δεν ήτανε, φύγανε, φύγαμε και μείναμε στου παπά, σου λέω, εκείνο το δεύτερο σπίτι, που είναι κοντά στην εκκλησία. Του Τάσου, που λέγανε, Μανώλη ήτανε. Και μετά το καλοκαίρι, που μας ξαναλένε ότι έρχονται οι Γερμανοί πάλι επάνω τότες τα μαζεύουμε και φεύγουμε και πάμε αντίθετα προς το βουνό επάνω. Μαζί με τον παπά, όπως ήμασταν παρέα εκεί πέρα και κάναμε και τα παιδιά του Πρωτόγερου. Αλλά δεν ζει και από αυτούς κανένας, ήμασταν μαζί εκεί. Ήταν ο Μανώλης, ήταν ο Κώστας, ήτανε ο Γιάννης... Αλλά έβλεπα και τους άλλους χωριανούς. Μάλιστα κάποια στιγμή, βγήκανε κάποιοι, που ήτανε, που συνεργαζότανε με τους Γερμανούς, όταν είχαμε φύγει απάνω, και φωνάζανε „Γυρίστε κάτω, οι Γερμανοί είναι φίλοι μας, δεν μας πειράζουνε„. „Τα χωνιά!“, o παπάς λέει, αφού είχε φάει το καζίκι, αυτό για να πάει στο Αγρίνιο και να σωθεί, „δεν πάω εγώ, λέει, όσο είναι!“. Kαι όλο φεύγαμε πιο πάνω.
Α.Κ. : Και ποιoς φώναζε, ότι είναι φίλοι μας οι Γερμανοί;
Σ.Ν. : Ε;...Φωνάζανε..., υπήρχανε δωσίλογοι, πολλοί.
Α.Κ. : Απ΄ το χωριό;
Σ.Ν. : Απ΄ το δικό μας, όχι. Άλλα ήταν κάποιος Έλληνας εκεί και μίλαγε ελληνικά. Και μάλιστα κάποιος παρασύρθηκε και είπε, ο...δεν ξέρω εάν τους ξέρεις, ο Τάκης ο Αντώνης, που λέγανε, ότι ήτανε γέρος, ο πατέρας του ταχυδρόμου, του Γιάννη Αντώνη. Και λέει: „Έλα μωρέ, να πάμε, δεν θα μας πειράξουν, αφού φωνάζουνε, είναι...είναι εντάξει,...έχουμε...“. Γιατί μαθαίναμε, στ΄ Αγρίνιο ήταν ο κόσμος, ζούσανε με τους Γερμανούς μαζί. Ήτανε μέσα. Αλλά εμάς, μας κυνηγάγανε πιο πολύ επειδή το θεωρούσανε καταφύγιο ανταρτών.
Α.Κ. : Γι΄ αυτό και κάψανε τη Χούνη και δεν την αφήσανε;
Σ.Ν. : Τη Χούνη...κοίταξε, μετά στην επιστροφή, κάψανε και τον Άγιο Βλάση, κάψανε και τη Χούνη. Την πρώτη φορά κάψανε για εκδίκηση για την ενέδρα, που τους είχανε στήσει οι αντάρτες κάπου εκεί στις Αυλακές....Άμπλα, Αυλακές, εκεί τους είχανε στήσει την ενέδρα. Είχανε παγιδέψει κάτι γεφύρια εκεί πέρα με δυναμίτες, οχετούς, πώς το λένε, και σταματήσαμε. Αφού μπήκανε μέσα, να μην μπορούνε να γυρίσουνε πίσω, και ήταν ταμπουρωμένοι και εκεί δάσος είναι, γύρω γύρω, άμα στήσεις ενέδρα, τους αποδεκατίσανε. Πάθανε...Την άλλη μέρα σηκωθήκανε, πλακώσανε και με τα αεροπλάνα από πάνω. Περάσανε αυτοί, πήγανε επάνω. Φτάσανε μέχρι τη Χούνη. Ε, και τον Άι Βλάση,...που είναι τα πρώτα σπίτια, δεν ξέρω πόσα κάψανε. Πάντως στη Χούνη κάψανε αυτά που ήτανε κοντά στο δρόμο...Δεν βγαίνανε παραέξω. Φοβότανε.
Α.Κ. : Και τη δεύτερη φορά;
Σ.Ν. : Τη δεύτερη φορά; Ήτανε η οπισθοχώρηση. Αφού σου λέω, όταν βομβαρδίσανε τα αεροπλάνα στις βρύσες, εκεί πέρα που ήτανε, τους βλέπαμε που περάσανε δύο Εγγλέζικα αεροπλάνα και κάνανε βουτιά και τους βομβαρδίσανε. Και περάσανε μετά δύο τρεις μέρες, που γυρίζανε αυτοί, που ήτανε προχωρημένοι προς τα Σίδερα, πίσω, τους βλέπαμε με τα κιάλια από πάνω και βάζανε φωτιά στα σπίτια και ότι βρίσκανε και το καίγανε. Και ναρκοθετήσανε και το χωριό! Και βγήκανε οι αντάρτες και φωνάξανε, γιατί σκοτώθηκε ο Γιώργος ο Βελέντζας, που σου λέω, και άλλοι, με τα μεγάφωνα, εκεί με τα χωνιά που φωνάζανε τότες, και λένε „μη παίρνετε, μην πάτε για νερό στις βρύσες, μη πάτε στους κήπους, μην πάτε πουθενά πριν“. Και κάνανε αποψίλωση από τις νάρκες, βάλανε αυτό...και τις μαζέψανε,...πώς το λένε, γιατί ήταν όλο στον δρόμο απάνω γεμάτο νάρκες ήτανε. Οι βρύσες, οι πυγές ήτανε εκεί πέρα στο Γάβρο. Και οι άλλοι είχανε νάρκες...Δεν ήτανε μοναχά ότι καίγανε, αλλά το ναρκοθετήσανε,...πώς το λένε...Μάλλον επειδή να μην τους κυνηγάνε οι αντάρτες από πίσω, δεν ξέρω!
Α.Κ. : Αναρωτιόμουνα τώρα, γιατί το κάψανε την δεύτερη φορά, αφού οπισθοχωρούσαν. Αλλά το κάνανε, γιατί φοβότανε να μην έρθουν από πίσω αντάρτες...
Σ.Ν. : Όχι, όχι...ήτανε η διαταγή τους, μετά να κάψουνε. Δεν εξηγεί τίποτα άλλο λόγο, δηλαδή.
Α.Κ. : Α, είναι η στρατηγική της καμένης γης!
Σ.Ν. : Τώρα, δεν ξέρω, εσύ έζησες στη Γερμανία. Είναι τελείως διαφορετικά τώρα ο κόσμος. Εδώ, όταν ήρθαν αυτοί σαν κατακτητές, εγώ για λίγο διάστημα, που τους είδα, εκεί πέρα στη μάνα μου, μια περίπολος είχε έρθει. Την πρώτη φορά είχαμε κρυφτεί, σου λέω, πήγαμε κάτω μες στο δάσος και αυτά...Μετά που ήρθαν και πήρανε το ένα μοσχάρι ενός κάπου εκεί γείτονα και τα αυτά, ήτανε ψυχροί άνθρωποι. Τους βλέπαμε και τρομάζαμε. Τη μόνη φορά που τους είδα, δηλαδή.
Α.Κ. : Πέρασε ποτέ μετά Ερυθρός Σταυρός από τη Χούνη;
Σ.Ν. : Γιατί πράγμα να πέρασε δηλαδή ακριβώς;
Α.Κ. : Γιατί υπάρχει ένα ερώτημα, τι ρόλο έπαιζε ο Ερυθρός Σταυρός στην εποχή του ΄43/44 στην περιοχή μας.
Σ.Ν. : Εγώ δεν αντιλήφθηκα τίποτα να έγινε. Δεν ξέρω. Εάν πέρασε από κάποιους και...
Α.Κ. : Η μητέρα μου λέει για την ΟΥΝΡΑ.
(Σημίωση: ΟΥΝΡΑ* = UNRRΑ - United Nations Relief and Rehabilitation Administration)
Σ.Ν. : Μετά ήρθε η ΟΥΝΡΑ, πώς το λένε, και έδινε ρούχα, κάτι εργαλεία από τη Νορβηγία. Βοήθεια, πώς το λένε,...αλεύρια και τέτοια.
Α.Κ. : Αυτό όμως ήταν σε ποια χρονολογία;
Σ.Ν. : Αυτά γίνανε αμέσως. Μετά το ΄45 ήτανε. Ναι. Και αρχίσανε να κάνουνε και τα σπίτια, αυτά, τις πυρήνες, που λέγανε, εκεί πέρα που υπάρχει η Στέγαση...
Α.Κ. : Τώρα που το λες, με το που κάψανε όλο το χωριό, ποιος αναστήλωσε πάλι το χωριό μετά;
Σ.Ν. : Οι περισσότεροι φτιάχνανε πρόχειρα καταλύματα...Μετά έδωσε η Στέγαση. Σε άλλους έδωσε αυτά τα έτοιμα, που υπάρχουν στις βρύσες εκεί πέρα που είδες, και στα Μπουσδουνέικα απέναντι. Εμάς, επειδή ήταν κοντά εκεί πέρα στο δρόμο, το έφτιαξα
εκεί στο δικό μας οικόπεδο και σε άλλοι τα παίρνανε, όπως ο παπάς και άλλοι, που ήτανε πυροπαθείς, τα παίρνανε σε χρήμα και φτιάχνανε από μόνοι τους, όπως θέλανε, κοντά στο κτήμα τους, εκεί που ήθελε ο καθένας.
Α.Κ. : Και τα χρήματα, ποιος τα έδινε;
Σ.Ν. : Τα έδωσε,...αποζημίωση, πολεμική αποζημίωση ήτανε από τη Γερμανία. Και το κράτος τα είχε. Τότες θυμάμαι μάλιστα της βασίλισσας, λέγανε, η Φρειδερίκη είχε κάτι επιτροπές, που ερχότανε, εκεί πέρα σαν βοήθεια, κάτι συνεργία. Αλλά εγώ θυμάμαι και τα σχέδια που είχανε αυτοί, ήτανε η Στέγαση ήταν αποζημίωση από τη Γερμανία, πολεμική αποζημίωση για τα σπίτια.
Α.Κ. : Τα παιδιά που μείνανε ορφανά, τι απέγιναν μετά;
Σ.Ν. : Ορφανά...παιδιά...Άλλο από το Βασίλη, αυτό που σου λέω το Βελέντζα, που ήταν η μάνα του τον μεγάλωσε, δεν ξέρω άλλο. Οι άλλοι ήτανε παππούδες, που σκοτώσανε από το δικό μας χωριό.
Α.Κ. : Δηλαδή εάν σε καταλαβαίνω καλά, στο χωριό μας σκοτώθηκαν όλα και όλα 6 άτομα;
Σ.Ν. : Ναι, έξι άτομα σκοτωθήκανε. Και νομίζω και αυτός με τη νάρκη, που λέω μετά το καλοκαίρι, επτά. Έξι νομίζω ήτανε οι πρώτοι. Kαι ήτανε την πρώτη δόση που σκοτωθήκανε αυτοί. Αυτούς τους θυμάμαι: το Παπαδώπουλο το Βασίλη, το Λέο τον Κούρτη, τον Πολυχρόνη το δάσκαλο, πώς το λένε, ήτανε ο παππούς μου,...δεν θυμάμαι τώρα άλλους...
Α.Κ. : Και στον Άγιο Βλάση;
Σ.Ν. : Από τον Άγιο Βλάση δεν θυμάμαι κανέναν. Δεν θυμάμαι κανέναν, γιατί δεν είχαμε παρτίδες τότες. Ήμασταν και μικρά εμείς ακόμα...
___________________________________________
- 09.07.2019 Μαρτυρία Γεωργίας Πρωτόγερου-Αντωνοπούλου (γεννηθείς 1927)
"Μας ειδοποιήσαν ότι έρχονται οι Γερμανοί ήταν στον Αη Γιάννη, στον Αγιο Βλάση. Φοβηθήκαμε μη μας σκοτώσουν και φύγαμε στο βουνό. Ήμασταν στα Ξυλολάπατα, ηταν και μια άλλη οικογένεια εκεί… άλλοι είχαν πάει στην Κρανιά, Ή στο Δύρεμα, όμως οι οβίδες που έριχναν οι Γερμανοί από τον Αη Γιάννη έφταναν εκεί και φύγαμε πήγαμε πιο ψιλά, στην Ντιβρούση….εκεί ήταν όλο το χωριό….
Όταν ανεβαίναμε εγώ είχα ζαλίγκα (πίσω στην πλάτη) τον Βασιλάκη τον αδερφό μου και κρατούσα στα χέρια αγκαλιά την Ελένη, ήταν μωρό τότε…
Η μάνα μου είχε ζαλίγκα ρούχα για να σκεπαζόμαστε, στα χέρια της κρατούσε πράγματα… Καθένας έπαιρνε μαζί του ότι μπορούσε, τα ζώα του, τραχανά, αλεύρι, κάτι από τον κήπο του…
Την ημέρα βγαίναμε στην ραχούλα και βλέπαμε τους καπνούς κάτω στο χωριό, οι Γερμανοί έκαιγαν τα σπίτια μας…λίγα σπίτια δεν έκαψαν και κάτι καλύβες… το δικό μας ήταν ψιλό δυόροφο, με μπαλκόνια δεν έμεινε τίποτα…
Τρώγαμε κουρκούτι, τραχανά, γάλα από τα ζώα του όποιος πρόλαβε να τα πάρει μαζί του,κατεβαίναμε και στον κήπο μας κρυφά..
Έγινε (συστάθηκε) μια επιτροπή από τους χωριανούς να πάνε στους Γερμανούς να τους πουν ότι δεν ήμασταν αντάρτες, αλλά φοβηθήκαμε μη μας σκοτώσουν γι’αυτό φύγαμε στο βουνό. Αυτούς, τους φόρτωσαν οι Γερμανοί με όπλα και πράγματα να τα κατεβάσουν στο Αγρίνιο. Οποιος δεν άντεχε το φορτίο και σταματούσε τον σκότωναν επι τόπου…
Σκότωσαν τον Λέο Κούρτη, πατέρα της Τούλας, είχε προβλήματα με τα πόδια του ο Λέος δεν περπατούσε καλά- στο γεφυράκι πριν τον Άγιο Βλάση - τον δάσκαλο Πολυχρόνη στον Αη Γιάννη, τον Βασίλη Παπαδόπουλο (Παπαιωάννου) στην Ποταμούλα, -ήταν γέρος-στάθηκε λίγο δεν έβλεπε τον Πολυχρόνη, οι Γερμανοί νόμισαν πως κουράστηκε και τον σκότωσαν… Ήταν και ο Παπαδημήτρης και ο παππούς ο Δημήτρης Πρωτόγερος εκεί, αλλά εκείνοι άντεξαν το φορτίο και όταν έφτασαν στο Αγρίνιο τους άφησαν ελεύθερους… Σκότωσαν και τον Σπυριδάκη, τον παππού του Νταλαπέρα, με τρείς σφαίρες κοντά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, και την γιαγιά την Τάσαινα (Σπυριδάκη Ελένη) την μάνα της Παπαδημήτραινας, αυτή δεν έβλεπε καλά, πήγε στον κήπο της, την είδαν και την σκότωσαν… τι τους έφτεξε η γριούλα…
Σκότωσαν τον Θύμιο Αντώνη από το Ριό κοντά στην γέφυρα στο χουνόρεμα, με λιθοβαλισμό; τον βρήκαν με ένα σωρό πέτρες πάνω του… Βρήκαν σκοτωμένη και την γυναίκα του Θύμιου (Σταυρούλα;) στο Ριό κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και την έθαψαν στην άκρη του χωραφιού…
Σκοτώθηκε στο Γάβρο πολύ νέος ο Γιώργος Βελέντζας, άνδρας της Ανθίτσας από νάρκη, πήγε στον κήπο του να ποτίσει η να μαζέψει κάτι και πάτησε νάρκη, είχαν αφήσει στο μονοπάτι νάρκες…
Σκοτώθηκαν και δύο παιδιά από το Γάβρο –στο Στρογγλό - ένα του Σπύρου Στουρνάρα (Φάνης) και ένα του Παπανίκου Στουρνάρα (Γιώργος), είχαν βρεί μία οβίδα, την περιεργάζονταν και σκοτώθηκαν…
Σκοτώθηκε και στα Καραμαναίϊκα η Θεοδώρα Σωτηροπούλου, σύζυγος του Σπύρου Μπουρλή, είχαν βάλει νάρκη στην πόρτα του σπιτιού της, την πήγαν στο ιατρείο στα Σίδερα αλλά δεν έζησε…
Δεν θυμάμαι πόσες ακριβώς μέρες μείναμε στο βουνό…κάποια στιγμή κατεβήκαμε…καμμένη γη… Ο καθένας προσπαθούσε να φτιάξει ένα καλύβι, μια παράγκα ότι να’ταν να βάλει μέσα την οικογένειά του… Εμεις ήταν πιό πάνω ένα ζευγάρι γερόντων οι Τσακαλαίοι –δεν είχαν παιδιά - και μας λυπήθηκαν και χάρησαν στον πατέρα μου μια καλύβα που έβαζαν άχυρο για το μουλάρι για να μείνουμε, ο πατέρας μου όμως φοβήθηκε μήπως στα άχυρα είχαν κρύψει νάρκες οι Γερμανοί και δεν μας άφηνε να μπούμε… περάσαμε πολύ καιρό έξω και κάποια στιγμή αποφάσησε να αδειάσει την καλύβα γιατί έρχονταν χειμώνας… Τι τα θες και τα ρωτάς… ποτέ να μην ξαναζήσει η ανθρωπότητα τέτοια πράγματα…"
______________________________________
19.7.19, Μαρτυρίες και αναμνήσεις Αρετή Κούρτη (Αρ.Κ., γεν. Παπαζαχαρία), Λεμονιά Κούρτη (Λ.Κ.)
(Mαγνητοφωνημένη συνέντευξη στο σπίτι της κυρίας Αρετής Κούρτη με Αννέτα Κούρτη (Α.Κ.).)
Aρ.K.: Ήταν οι Ιταλοί εδώ. Όταν ήρθαν οι Γερμανοί εδώ, έφυγανε οι Ιταλοί. Μετά σηκώθκανε στα πανιά για το αντάρτικο. Ήταν αντάρτες εδώ. Έφυγε ο κόσμος από δω από τους αντάρτες, έφγαμε και πήγαμε στο Αγρίνιο. Οι Γερμανοί...ήταν οι Ιταλοί εδώ. Και όταν θα ερχόνταν, οι Ιταλοί, που ανακάλυψαν ότι θα ερχόταν οι Γερμανοί, φύγανε. Ήρθανε εδώ...
Α.Κ.: Αφού ήταν φίλοι. Δεν ήταν φίλοι οι Γερμανοί και οι Ιταλοί;
Αρ.Κ.: Σκότωνανε κόσμο, οι Γερμανοί! Πήρανε κόσμο από δω. Είδες Λεμονιά, τον πατέρα μου, τον Βαγγέλη,...τον...
Α.Κ.: O πατέρας σου πώς λεγόταν;
Αρ.Κ.: Μιχάλης Παπαζαχαρίας. Τον Βαγγέλη (Παπαζαχαρία), τον Γιάννη τον Κούρτη,... αλλουνούς εδώ πέρα, θυμάσαι, το...Λέο...τον σκότωσανε κάτ΄ στο δρόμο. Είπε, όποιος δεν μπόραγε να περπατήσει,...γιατί πάγαινανε με τα πόδια...
Λ.Κ.: Τον Παπα-Νίκο τον πατέρα,...τον Παπα-Δημήτρη...
Αρ.Κ.: …δεν μπόργανε να περπατήσνε...
Α.Κ.: Τι εννοείς „δεν μπόργανε να περπατήσνε“;
Αρ.Κ.: Ε, δεν μπόργανε, κουράστηκαν ο κόσμος, και μόλις έκανανε πως να κάτσνε καταή, τους κοπάναγαν με το τουφέκι, πάει...
Α.Κ.: Γιατί, τι τους θέλανε; Να πάνε πού;
Αρ.Κ. : Να τς πάνε στο Αγρίνιο. Να τς βάλνε φυλακή.
Α.Κ.: Γιατί φυλακή;
Αρ.Κ. : Ε, έτσι ήθελανε.
Α.Κ.: A, δηλαδή μάζευαν τουν άντρες από το χωριό...όλους τους άντρες;
Αρ.Κ. : Ναι, όποιον ήβλεπανε. Και ξέρεις τι έγινε τότε;
Α.Κ.: Περίμενε! Δηλαδή για να σωθεί ο κόσμος, να μην τους πάρουνε, κρυφτήκανε οι Χουνιώτες… και πού πήγανε;
Αρ.Κ. : Φύγανε απάνω ο κόσμος. Ντιπ. Εγώ ήμουνα άρρωστη τότε, ήμουνα μικρό παιδί και ήμουνα άρρωστη και με πήρε η μάνα μου, και ξέρεις που με πήγε Λεμονιά, στη Ζαχαρίτσα Στουρνάρα, στο Δύρρημα απάνω, μέσα στο ρέμα, σιούδα (Σημίωση: μικρός καταρράχτης), πό ΄ρχετε από τους Αποστόλους, απ´ το Παλιόρεμα ακά. Εκεί μέσα ήμνα. Και ήρθε μία,...- έκλαιγε η μάνα μου, ότι εγώ θα πέθαινα, ούτε έτρωγα ούτε τίποτα - και ήρθε τ´ Γιάννη του Πολυχρόνη η γυναίκα. Είχανε φύβγει και αυτοίν από δω, που κάθονταν στα Πολυχροναίικα εδώ παν, και ήρθανε εκεί παν. Και, „Tι έχεις;“, λέει τη μάνα μου, „για να τ´ δώσω του παιδιού;“. „Δεν τρώει“, έκανε η μάνα μου, „δεν τρώει!“ . Πέρνει ένα κουταλάκι αυτήν, μ´ άνοιγε το στόμα, λίγο λίγο και κάτ´ μ´ όβανε. Τώρα, δεν θυμάμαι, όπως μ´τά΄λεγε η μάνα μου...και γλίτωσα...
Α.Κ.: Για να καταλάβω, τους έπαιρναν δηλαδή όποιον έβρισκαν και τους πήγαιναν για το Αγρίνιο. Και όποιος δεν άντεχαν τα πόδια του, τον σκότωναν;
Αρ.Κ. : Ναι! Τους σκοτώνανε. Να, ο Βασίλης ο Στάθης πρέπει να το ξέρει. Τον Λέο...και άλλον ένανε μωρέ...ποιός ήταν o άλλος;
Λ.Κ. : Ο Παπα-Δημήτρης...
Αρ.Κ. : Όχι μωρέ. Ο Παπα-Δημήτρης πήγε κάτ´ κι ΄ρθε. Τον απολύσανε.
Α.Κ.: Και τα παιδιά, τι τα κάνανε; Τα πειράζανε τα παιδιά; Ή μόνο τους άντρες;
Αρ.Κ. : Τα παιδιά, τ´άπερνανε οι γυναίκες και έφευγανε. Απάν΄ στα βουνά ήμασταν τότες, μέχρι την Κρανιά απάν΄, που λένε, μέχρι τη ράχη κόντεψαμε να βγιούμε απάν΄. Αυτοίν εδώ μπάσκανε στο χωριό, έκαψανε τα σπίτια,...Η Τάσιενα - Λεμονιά, η μάνα της παπαδιάς, της Παπα-Δημήτρενας, ήτανε στο σπίτι το δικό μας εκεί πάνω στην Παλιοχούνη -, λέει: „Eγώ θα πάω κάτω“. „Μην πας μάνα“, λέει η παπαδιά, „κάτ“, δεν έφυγανε οι Γερμανοί“. „Πάνε στον τσακισμό τους αυτοίν τώρα, έφγανε, λένε.“
Παίρνει ένα,...- την θυμάμαι, ήμνα, μπορεί να ήμνα δέκα χρονών, μπορεί να ΄μνα οχτώ, πάντως ήμνα μικρό και άρρωστη -, φεύγει η γριά όξω, πάαινε τώρα η παπαδιά από κοντά για να την σταματήσ´. Κάποια ώρα την βλέπουμε στου ρέμα, έρχονταν κουσίκα (Σημείωση = γρήγορα). Α δεις, πως είναι ο άνθρωπος! Ήρθε κάτ´ και πήε στη πόρτα απ´ την εκκλησία, να μπει μέσα στην εκκλησία. Την είδανε από πέρα, την κοπάνσανε και την σκότωσανε απ´ όξω απ´ την πόρτα, στα σκαλιά της εκκλησίας.
Και σκότωναν, παιδίμ, αυτοίν κόσμο, αυτοίν ήτανε σκυλιά, οι Γερμανοί. Και μετά είχανε μείνει,... πώς είχε γίνει τότε; Σκότωσανε κάτ´ αντάρτες απάν΄ εδώ...
Α.Κ.: Εντάξει, υπήρχε αντίσταση. Το ότι υπήρχε αντίσταση, υπήρχε. Και κάποιοι Χουνιώτες σκότωσαν. Ο νονός μου είπε...
Λ.Κ.: Σκότωσαν Ιταλό τότε.
Αρ.Κ.: Ναι, είδες, σε μια τοποθεσία, στις Μπάστινες (στον Γεώργιο τον Αντονόπουλου, στους Αποστόλου, προς το Δύρρημα), το λένε „Εκεί στον Ιταλό“. Που αυτά τα Βαγγελόπουλα...
Α.Κ.: Πού είναι αυτό;
Αρ.Κ.: Παραπέρα απ´ την Παλιοχούνη. Ήτανε ένας Ιταλός αυτού και ήτανe σαν άρρωστος, δεν ξέρω τι ήταν αυτός. Και τον εσκότωσανε...και μάλλον έλεγαν τότενες ότι τον σκότωσε...εδαγιά, μωρέ, στην απάν´ στην δέσ´ από πάν. Στις Μπάστινες. Και τον σκότωσαν τον άνθρωπο τότενες, λένε, δικοί μας.
- Μέρος ΙΙ: συνεχίζετε η καταγραφή και δημοσίευση κειμένων ...
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
II. 2. Weltkrieg -
Deutsche Literatur/Quellen (in progress)
· Die Deutsche Wehrmacht in Griechenland (2 Bände), Byron Tesapsides, Selbstverlag, Thessaloniki (2η εμπλουτισμένη έκδοση - 2011), ISBN: 960-630-740-9,
https://www.discounthobbyzone.com/el-gr/die-deutsche-wehrmacht-in-griechenland-2-tomoi-biron-tezapsidis,
· Allied Submarine Operations in Greece during World War II, Byron Tesapsides, Selbstverlag, Thessaloniki, 2012, ISBN: 978-960-93-4505-7
https://www.discounthobbyzone.com/el-gr/allied-submarine-operations-in-greece-during-world-war-ii-biron-tezapsidis
· Chronik der Küstenschutzflottille Nordgriechenland 1941-1944: Nach den Original-Kriegstagebüchern, von Theodor Dorgeist (Autor), Byron Tesapsides (Autor), René Stenzel (Autor), Verlag: Monsenstein und Vannerdat; Auflage: 1., (1. Juni 2008), Sprache: Deutsch, ISBN-10: 3865826989, ISBN-13: 978-3865826985
https://www.amazon.de/Chronik-K%C3%BCstenschutzflottille-Nordgriechenland-1941-1944-Original-Kriegstageb%C3%BCchern/dp/3865826989/ref=sr_1_1?qid=1558290764&refinements=p_27%3AByron+Tesapsides&s=books&sr=1-1
· Literaturliste - Lexikon der Wehrmacht, Ausgabe 3, Bearbeitungsstand: 10.06.2012, http://www.lexikon-wehrmacht.de/Liste.pdf
· Μemories of the Ocupation in Greece, Hierarchischer Thesaurus 2018, AUTOREN VON THESAURUS: KOΟRDINATION UND REDAKTION DR. IASONAS CHANDRINOS UND DAS HISTORIKER TEAM DR. ANTONIS ANTONIOU DR. ANNA MARIA DROUMPOUKI KERASIA MALAGIORGI,
http://www.occupation-memories.org/downloads/hi-deu.pdf
· Die Kriegsereignisse in Südosteuropa vom 23. August bis zum 3. Oktober 1944,
http://www.znaci.net/00001/291_4.pdf
eBook "Das Vermächtnis der Besatzung: Deutsch-griechische Beziehungen seit 1940", von Kateřina Králová, Böhlau Verlag Köln, Weimar, Wien, 2016, https://books.google.de/books?id=9aUfDAAAQBAJ&pg=PA77&lpg=PA77&dq=polizei+agrinio+1944&source=bl&ots=wvVXjolm0f&sig=MjaUMZh-M8jEprHvjt7ElHOEPSM&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj7-4ij7cndAhVLURoKHTlIDrAQ6AEwBXoECAQQAQ&fbclid=IwAR1nFSt1C3MllSSr4Z-859bMWK6WxSX52o7D0fX-OgovRinftDUCN4lYFgc#v=onepage&q=polizei%20agrinio%201944&f=false
· Zeitzeugen-Archiv - Die Stimmen der Opfer, von Kerrin Zielke, Der Tagesspiegel, 09.07.2018,
https://www.tagesspiegel.de/themen/freie-universitaet-berlin/zeitzeugen-archiv-die-stimmen-der-opfer/22742618.html?fbclid=IwAR1oIvMPy3ZRfEgLnxjMAYssp1QxOOwREIK0yxIxhQw831AZowqrpqnvTaQ
· Buch "Blutiges Edelweiß. Die 1. Gebirgs-Division im Zweiten Weltkrieg", Meyer, Hermann Frank, Ch. Links Verlag, Berlin, 2008,
http://www.hfmeyer.com/german/veroeffentlichungen/edelweiss/inhaltsverzeichnis.html?fbclid=IwAR3yKTJtQy1P-dfvcJwyKB1Tt6pbRuyWFFkBj70lrySec9lLYE7zE2O_9h8,
· 704. Infanterie-Division / 104. Jäger-Division (Bestand) , Bundesarchiv,
https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/item/JBFHDIJ3GPKBMNSOL2AMZ72WGYYS42CL?fbclid=IwAR2VIJua2WAG6dVuGChT4Y3dOq4lY2ws5EccQ9yq9Hr29owGR6pt2iJuMxE
· 104. Jäger-Division,
http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Gliederungen/Jagerdivision/104JagDiv.htm?fbclid=IwAR3TPHlghoHyZuTLO3sK_ywaa1OUIhEcWmtS5juCdDomGeYqm8Ddf8K17aY
· 117. Jäger-Division,
http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Gliederungen/Jagerdivision/117JagDiv.htm
· Die Verbrechen der Gebirgsjäger, Hermann Frank Meyer: „Blutiges Edelweiß. Die 1. Gebirgs-Division im Zweiten Weltkrieg“, https://www.deutschlandfunk.de/die-verbrechen-der-gebirgsjaeger.730.de.html?dram%3Aarticle_id=103042&fbclid=IwAR0yeHBB20yxbIB09AV95YWPhjPNqggxalfIBaeoAyxAueuJ-_IwvCV_uVE
· Operation "Kreuzotter,
http://www.reiseweltatlas.de/wiki/Karpenisi_Geschichte-25763.html
und
http://www.znaci.net/00001/291_4.pdf
· Buch "Es geht um Erwin Strittmatter, oder, vom Streit um die Erinnerung", herausgegeben von Carsten Gansel, Matthias Braun, Verlag V+R unipress, Göttingen, 2012
https://books.google.de/books?id=AePDjXxnxZ0C&pg=PA349&lpg=PA349&dq=walter+schimana+greece&source=bl&ots=I5Vs3bNJUX&sig=b5ryB-9SlSVM18o-u3hvWqw_J7c&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj1o8W-z-zdAhVQ6KQKHXMfDqs4ChDoATAAegQIBRAB&fbclid=IwAR1EusClz9wvNa8_nS4GgaMIKfICfSGXU2opoRtec9Ua4yKCflPFkg_wRV8#v=onepage&q=walter%20schimana%20greece&f=false
· Buch "Das Vermächtnis der Besatzung: Deutsch-griechische Beziehungen seit 1940",
von Kateřina Králová, Böhlau Verlag, Köln, Weimar, Wien, 2016
· Buch "Die Okkupation Griechenlands im Zweiten Weltkrieg: Griechische und deutsche Erinnerungskultur", herausgegeben von Chryssoula Kambas, Marilisa Mitsou, Böhlau Verlag Köln, Weimar, Wien, 2015
· NS-Kriegsgräuel in Griechenland - Die Hölle von Hellas, von Christoph Gunkel und Katja Iken, Spiegel Online, 04.02.2015
· DER ENDKAMPF AUF DEM BALKAN - Die Operationen der Heeresgruppe E von Griechenland bis zu den Alpen, von Erich Schmidt-Richberg, Copyright
Scharnhorst Buchkameradschaft GmbH, Heidelberg 1955,
http://www.znaci.net/00001/289_1.pdf
· Landesarchiv Baden-Württemberg, Abt. Staatsarchiv Ludwigsburg -
Titel:15 Js 2501-2533/59
Ermittlungen gegen Wehrmachtsangehörige wegen Verbrechen in Griechenland. ,
http://www.spiegel.de/einestages/kriegsverbrechen-von-ss-und-wehrmacht-in-griechenland-a-1016511.html
https://www2.landesarchiv-bw.de/ofs21/olf/struktur.php?bestand=17939&sprungId=7779628&letztesLimit=suchen&fbclid=IwAR0A2SjWZKOZxPaKh4YYcZCUlR2heeKKrUHYeQWB47o0WZmaaT-PnjjLZBI
· Buch "Griechenland unter Hitler: Das Leben während der deutschen Besatzung 1941-1944",
von Mark Mazower, S. FISCHER; Auflage: 1 (25. Mai 2016)
· Buch "Kleine Geschichte Griechenlands: Von der Staatsgründung bis heute", von Ioannis Zelepos, C.H.Beck; Auflage: 2 (19. September 2017)
. Projekt: Erinnerungen an die Okkupation in Griechenland, http://www.occupation-memories.org/de
· „Die Erinnerung schmerzt, doch sie befreit“, von Miriam Lenz, Der Tagesspiegel, 24.4.2018, https://www.tagesspiegel.de/wissen/nationalsozialismus-die-erinnerung-schmerzt-doch-sie-befreit/21209092.html?fbclid=IwAR3B9X5WgYTaaZ3ML1-LsFOou9-kqWNngrUnO2kNHWvAUqmha_PqRapbVYY
· Neues Online-Archiv mit Erinnerungen von Zeitzeugen an die Okkupation in Griechenland von 1941 bis 1944, https://www.fu-berlin.de/presse/informationen/fup/2018/fup_18_073-online-archiv-zeitzeugen-griechenland/index.html
· KRIEGSVERBRECHEN / WEHRMACHT - Härter als üblich, DER SPIEGEL 50/1969,
http://m.spiegel.de/spiegel/print/d-45520345.html?fbclid=IwAR2YO8kbjm-uUybPs5cnN7U7vhik-WKcR-wZypriqRz8ZyMikJSUnX730eA
· Die Griechen wollten sich nur den Deutschen ergeben, WELT, 4.16,
https://www.welt.de/geschichte/zweiter-weltkrieg/article154374804/Die-Griechen-wollten-sich-nur-den-Deutschen-ergeben.html?fbclid=IwAR1U9NtXhOMfaKsLNaG5n4m5NqYHv4_woB5ws4QpwPC4scFflirjkqQxXHk
· Als Hitler Griechenland überfiel, Süddeutsche Zeitung,
https://www.sueddeutsche.de/politik/zweiter-weltkrieg-als-hitler-griechenland-in-seine-gewalt-brachte-1.1902799?fbclid=IwAR0lsZPZIHg8c4Sxp93Y73yPO0t8We9t8hwkKo32z6EAbwpC48q1lB8He64
· Buch "Orte des Grauens, Verbrechen im Zweiten Weltkrieg", Herausgegeben von Gerd R. Ueberschär, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2003,
https://de.scribd.com/doc/28171846/Orte-des-Grauens-Verbrechen-im-Zweiten-Weltkrieg-Gerd-R-Uberschar-Ausz?fbclid=IwAR0tgYEMuGUhjlM_U1bpXe-qoFeMU6sA9kfKzB3rZ2WHptH4S5y6g94C-O8
· Der Holocaust in Griechenland, Teil 2 - Die Vernachlässigung der eigenen Geschichte,
von Jens Rosbach, Deutschlandfunk, 31.08.2018,
https://www.deutschlandfunkkultur.de/der-holocaust-in-griechenland-teil-2-die-vernachlaessigung.1079.de.html?dram%3Aarticle_id=426927&fbclid=IwAR1j-J9YID9BXO06ZSms_ryjGzRRyb9iQfs2-pntRTM2StKCMwQXeeQ9nr8
· „Genosse, wir wollten euch erledigen“, Die Davongekommenen von Jalta (II): Griechenland, nSPIEGEL-Redakteur Siegfried Kogelfranz, Spiegel Online, 21.01.1985
· SS-Sturmbannführer Kurt Rickert, Forum der Wehrmacht,
https://www.forum-der-wehrmacht.de/index.php?thread/53321-ss-sturmbannf%C3%BChrer-kurt-rickert/&fbclid=IwAR0oUu9MpysLEr3O4d9FeSsFRIJs2GYL6nE0BsbEKFe8UCftQLRFiMPkffc
· Prozess Generäle in Südosteuropa, Academic dictionaries and encyclopedias,
http://deacademic.com/dic.nsf/dewiki/1136556?fbclid=IwAR1QxQa23SGGNK_RvreIf96_TpJ4mq_bSU2iEP64eLDYZGiD2Q46q3hOGPc
· Mousiotitsas – Kommeno – Lingiades , Die 1. Gebirgs-Division in Epirus im Sommer 1943, von Hermann Frank Meyer,
http://www.hfmeyer.com/german/veroeffentlichungen/kommeno/kommeno2.html?fbclid=IwAR3u_iAv9VE6FVAqRC7YPdw7dPEwtfiHdmQ9iZ2eXNOBrjdHSRMxlh6alII
13.12.1943 - Lebendige Erinnerung an das Massaker von Kalavrita (Griechenland),
https://www.deutschlandfunk.de/griechenland-lebendige-erinnerung-an-das-massaker-von.1242.de.html?dram:article_id=271367
· Stadtmuseum des Holocaust von Kalavryta, http://www.dmko.gr/de/, https://youtu.be/q6k3daJ3050 (Video ab 1:11 Minute auch mit englischen Untertiteln)
· GRIECHENLAND / KRIEGSVERBRECHEN, Aktion Kalawrita, Der Spiegel, 06.10.1969
http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-45520752.html,
http://magazin.spiegel.de/EpubDelivery/spiegel/pdf/45520752?fbclid=IwAR2DHbUyZ6QwDMr8Wgkvorw-xTRoCcZ63Etxj8nif6uif6V0p6GGGn6BaEo
· Erinnern an das geheimgehaltene Massaker im griechischen Dorf Chortiatis
"Jagdkommando Schubert", von Eberhard Rondholz, http://www.nrhz.de/flyer/beitrag.php?id=10184&fbclid=IwAR3JhKUryY5afk02AAEDXqDNBMYWtMNMqXzN50JQH33XEjmo4LNWtSMTtxY
· Lyngiades - ausgelöscht von deutschen Gebirgsjägern, von Oliver Das Gupta, 7.3.2014,
https://www.sueddeutsche.de/politik/verbrechen-der-wehrmacht-in-griechenland-wie-deutsche-gebirgsjaeger-lyngiades-ausloeschten-1.1902678?fbclid=IwAR15zsCC46SgkMXSD-36SibQueblL0XTf-V7vJshNTaDuyGuzG69Ayec240
· Vor dem und dann im Partisanenkrieg in Griechenland
https://www.dhm.de/lemo/kapitel/der-zweite-weltkrieg/kriegsverlauf/partisanenkrieg-in-griechenland.html
· Buch "Feuerrauch: Die Vernichtung des griechischen Dorfes Lyngiádes am 3. Oktober 1943", von Christoph Schminck-Gustavus, Verlag Dietz, J H, Gebundenes Buch – 9. September 2013
· KZ Chaidari,
https://de.m.wikipedia.org/wiki/KZ_Chaidari?fbclid=IwAR3rWLdsIGxy-FTaysGnGQPDf7dvHaVeo9bUZ_yE0G0nvYcIDfPI2vbdiec
· Löhr, Alexander (1885-1947),
https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/article-lohr-alexander-1885-1947.html?fbclid=IwAR3h7rCSwGHTLNr5_mpsv2TezHIPD0hMSnAzH8ucLG3QhiqhZb6mSf0P9wc
· Walter Schimana,
https://de.wikipedia.org/wiki/Walter_Schimana;
https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/article-schimana-walter-1898-1948.html?fbclid=IwAR3qbbmCtHx9q7WHdA9vpxU33SGtVGCORzcm3zqysZ-UpAx9YRf9Ssz5cVU
· Als die Deutschen ihre Exfreunde umbrachten, VON WOLFGANG GREBER, Die Presse,
20.09.2013,
https://diepresse.com/home/politik/aussenpolitik/1455258/Als-die-Deutschen-ihre-Exfreunde-umbrachten?fbclid=IwAR15B-KxuOOP44kaWYwClU0NpcdKmCNLjhbaWYipr1fzLr1JFau2LfkOdls
· Zweiter Weltkrieg: Niemand hieß sie willkommen, DIE ZEIT, Ein Gastbeitrag von Florian Bieber, 22. September 2016,
https://www.zeit.de/2016/38/zweiter-weltkrieg-flucht-griechen-jugoslawen?fbclid=IwAR1R4Y5T0L4xO9Q7Od05XbNBFlsVCzNOqAaYfoe3all6U5PIs8sgAzt-jfw
· Kriegstagebücher Kriegstage 2 Weltkrieg, (auch Griechenland),
https://36968786.multiscreensite.com/j%C3%A4ger-division
· File:Bundesarchiv Bild 101I-779-0003-22, Griechenland, Schild über Zerstörung von Kandanos.jpg,
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bundesarchiv_Bild_101I-779-0003-22,_Griechenland,_Schild_%C3%BCber_Zerst%C3%B6rung_von_Kandanos.jpg?fbclid=IwAR1hBbCoe8vmvNM7f4LMmFN0-ZAlVA0ywVEWuvbRts3PorcGIJY0hR6KANk
· Der Befehlshaber der SIPO und des SD in Griechenland, Axis History Forum,
https://forum.axishistory.com/viewtopic.php?t=217616&fbclid=IwAR2CKO7A-EFHZypTQXppxHk5oxGheG-zoRqivH13Ab7ljjfXLSVJeDuIpNE#p1964254
· „Sicherheitsbataillone“, https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/article-bdquo-sicherheitsbataillone-ldquo.html?fbclid=IwAR3xLmcp5XmjtC91LuY6EdOPZ_fcgXKy3ad9StaVEJH4cf-sNPU0JiVdK-A
· Sicherheitsbataillon, https://de.wikipedia.org/wiki/Sicherheitsbataillon
· Buch "Winter in Griechenland. Krieg, Besatzung und Shoah", Christoph U. Schminck-Gustavus: 1940-1944, Wallstein Göttingen, 2010
· Buch "Der Holocaust der griechischen Juden: Studien zur Geschichte und Erinnerung", von Rena Molho (Autor), Lulu Bail (Übersetzer), Verlag Dietz, J H (7. November 2016)
· Vor 75 Jahren protestierte der orthodoxe Erzbischof von Athen gegen die Judenverfolgung, ostkirchen.infoportal, 25. März 2018
https://ostkirchen.info/vor-75-jahren-protestierte-der-orthodoxe-erzbischof-von-athen-gegen-die-judenverfolgung/?fbclid=IwAR1lzHx08w71DKx4o6PunYBoyxqeup09uibNs0cxV2kHLXCl_xnAlnYY2U8
· Buch "Die Überlebenden. Widerstand, Deportation, Rückkehr. Juden aus Thessaloniki in den 1940er Jahren", von Rika Benveniste, Verlag epubli, Auflage: 1 - 18. August 2016
· eBook "Ghetto: Räume und Grenzen im Judentum" (ab Seite 97: Die jüdische Gemeinde von Saloniki),
https://books.google.de/books?id=ABHBZLGyU0oC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=kurt+von+krenzki+griechenland&source=bl&ots=4XWcoR4XJB&sig=sdLA7aYeHoSWPX768CpQteji694&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwi13NO0m5DfAhUEL1AKHe3iBWwQ6AEwC3oECAYQAQ#v=onepage&q=kurt%20von%20krenzki%20griechenland&f=false
· Die Jüdische Gemeinde von Saloniki zur Zeit der Shoa, geschrieben von: Wolf Murmelstein,
Erstellt: 25. Februar 2005, https://www.zukunft-braucht-erinnerung.de/die-juedische-gemeinde-von-saloniki-zur-zeit-der-shoa/?fbclid=IwAR3QBPkMRjZ_psUWHdEEhvIcXc87ETz4Fcdh7g9SxBBQabxo8d7ML-eN_0I
· Erst Joachim Gauck bat um Verzeihung, von Jochen Stöckmann, Deutschlandfunk, 23.04.2018,
https://www.deutschlandfunkkultur.de/ns-verbrechen-in-griechenland-erst-joachim-gauck-bat-um.1013.de.html?dram%3Aarticle_id=416360&fbclid=IwAR2vDFqVD7kNabP5dhqDoj5Vy5EOs_FmM7dWSOmE7Z238GcQZ3IqvB3ZfNw
· Steinmeier gedenkt der Opfer der deutschen Besatzung, Frankfurter Allgemeine, 11.10.2018, https://www.faz.net/aktuell/politik/steinmeier-gedenkt-der-opfer-der-deutschen-besatzung-15832195.html?GEPC=s5&fbclid=IwAR1nAxZc7R-bgD6x4to2lm4Ioh_Td06eUXgOMXzHdkKydJRU_1GwbVuU6k8
· „Deutsch-Griechischer Zukunftsfonds“ (pdf), Auswärtiges Amt, Dezember 2014, https://www.ijab.de/fileadmin/user_upload/documents/PDFs/GR/DEU-GRC-Zukunftsfonds_Informationsblatt-auf-Deutsch.pdf
· Deutsch-Griechischer Zukunftsfonds: Auf dem Weg zu einer gemeinsamen Erinnerungskultur, Auswärtiges Amt, 11.12.2015, https://www.auswaertiges-amt.de/de/aussenpolitik/laender/griechenland-node/-/211532
· Griechisches Parlament beschließt Vorbereitung zur Gründung eines Deutsch-Griechischen Jugendwerks, 6. September 2018,
https://agorayouth.com/2018/09/06/griechisches-parlament-beschliesst-vorbereitung-zur-gruendung-eines-deutsch-griechischen-jugendwerks/?fbclid=IwAR2Sfet1xbFA2jKhfbODpd37kgi4ao9BNWHXAMahpLO1UOWfNJMCvSCoGPo
· Remember Distomo, Theater als Traumatherapie,
https://diablog.eu/portraet/remember-distomo/Südosteuropa 1941-44
. Gedenkorte Europa 1939-1945, Griechenland (jedoch ohne Aitoloakarnania!)
https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/griechenland.html,
https://www.gedenkorte-europa.eu/de_de/article-bdquo-sicherheitsbataillone-ldquo.html
· RÜCKKEHR IN DIE BERGE / RETURN FROM THE VALLEY (Film, dt./franz. Sprache), Produced by : Ferno Productions, Paris, for ECA Greece, Deutsches Historisches Museum,
http://www.dhm.de/filmarchiv/die-filme/return-from-the-valley/
. Film "Corellis Mandoline", von gleichnamigem Roman von Louis de Bernières, Regie John Madden, 2001
· Film: Ein Lied für Argyris,
https://www.fontanafilm.ch/DOKFILME/argyris/index.html
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
II. 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος -
Ελλ. Βιβλιογραφία & Πηγές (in progress)
· «Κατίνα Χαντζάρα (1912 – 1944) «Ζωή πέρα από τη Σιωπή»»., Δοκιμή ιστορικής βιβλιογραφίας με προφορικές μαρτυρίες, Ειρήνης Δ.Τριανταφύλλου, εκδόσης γράμμα, 2018
· Ελληνικά Ολοκαυτώματα, History,
https://thehistoryofgreece.blogspot.com/p/blog-page_1206.html?m=1
· ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ), ΚΟΥΚΟΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, Εκδότης | ΛΙΒΑΝΗΣ, 2013
· Οι Βρετανοί στην Ελλάδα 1941-49,
http://www.kathimerini.gr/485777/article/politismos/arxeio-politismoy/oi-vretanoi-sthn-ellada-1941-49
(Σημίωση του εκδότη του βιβλίου ''Το μήλο της Έριδος'':
https://www.protoporia.gr/to-milo-tis-eridos-p-121527.html)
· Ο σπαραγμός της Ευρυτανίας 1943-1945, Κώστας Χινοπώρος
https://stratistoria.wordpress.com/2010/03/04/1943-1954-sparagmos-evritanias-hinoporos/
(Α. Κούρτη: Ο Λ. Κούρτης από Χούνη, που αναφέρετε στο κείμενο, ήταν θειός του πατέρα μου από δεύτερο ξάδερφο και λεγόταν Λεωνίδας.)
· Κατοχή - αντίσταση – εμφύλιος, η Αιτωλοακαρνανία στη δεκαετία 1940-1950,
Μπάδα Κωνσταντίνα, Σφήκας Δ. Θανάσης, Εκδότης Παρασκήνιο, Ιούνιος 2010
· ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΞΗΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, γράφει ο Νικόλαος Γιαννής, Messolonghi News, 26 Οκτωβρίου 2010, https://messolonghinews.blogspot.com/2010/10/blog-post_6899.html?m=1&fbclid=IwAR0P58irOBwx8fE2-DSX2sd41qQbmOzQ40PoHi7V1p1r0LYXxtXknOV7mPY
· Η περίθαλψη των τραυματιών και ασθενών το 1940. Το πλωτό νοσοκομείο. Ο Ερυθρός Σταυρός, του Αλέξανδρου Γιατζίδη M.D., medlabnews.gr,
https://medlabgr.blogspot.com/2013/10/1940.html?fbclid=IwAR0Mc9qlwfTQdBtg6LqfEA9ttqQkHKOMiik765vVoJDG8XK0wYRMNusW6_c#ixzz5S8Zge36Rhttps://medlabgr.blogspot.com/2013/10/1940.html
· Βιβλίο ΤΡΥΠΙΑ ΑΡΒΥΛΑ, Συγγραφέας: ΓΚΑΛΙΜΠΕΡΤΙ ΡΟΜΟΛΟ, Εκδότης: ΦΙΛΙΣΤΩΡ, 1999, https://www.ianos.gr/tripia-arvila-0050001.html#tab-description
· Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΡΟΥΜΕΛΗ 1942-1944 (ΦΘΙΩΤΙΔΟ-ΦΩΚΙΔΑ & ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ), του Χρόνη Βάρσου, Σεπτέμβριος 11, 2012 by altpressfthiotida.com, https://altpressfthiotida.com/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1/%CE%B7-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%BB%CE%B1%CF%83-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B7-2/?fbclid=IwAR0CIkhFqWDyjCiOT8rpyimv1x8BGoTRW7Wqs1NiPNN4mBbuk5VNysovqJg
· Οι ναζί καίνε το Καρπενήσι (Με αναφορά στη Χούνη και Άι Βλάση),
https://eyrytixn.blogspot.com/2011/11/blog-post_07.html,
· Εκδήλωση μνήμης: 74 χρόνια από την καταστροφή του Αγίου Βλασίου από τους Γερμανούς, 2 Αυγούστου 2018, agrinioNEWS,
https://www.agrinionews.gr/agios-vlasis-katastrofi/?fbclid=IwAR2oS4Neb_axP5EbS4BwKbwXJv7zPwHvgL6FFGWhq9wHrIuZ1oerRlCa0vw
· Ο Άγιος Βλάσης καμένος το 1944; Μέσα του ’30; Το «photoshop» της φρίκης του Πολέμου, Λίνος Υφαντής, agrinionews, 22 Αυγούστου 2016, https://www.agrinionews.gr/o-agios-vlasis-tin-dekaetia-tou-30-allios-photoshop-tou-mesopolemou/
· Εκδήλωση μνήμης: 74 χρόνια από την καταστροφή του Αγίου Βλασίου από τους Γερμανούς, 2 Αυγούστου 2018,
https://www.agrinionews.gr/agios-vlasis-katastrofi/?fbclid=IwAR0awrmTa2v6o8trSvsSrgge7K1evH9rlQe1PfWG_93n4TaDRGQavMu4pmw
· Η μάχη κατά των Γερμανών στον Αη Γιάννη στον Άγιο Βλάση Αγρινίου το 1943 οπως την έζησε ο αείμνηστος Kωνσταντίνος Σχίζας, Parak@mbyliaNews, 28 οκτωβρίου 2017,
https://parakampylianews.blogspot.com/2017/10/1943.html
· Μάχη της Μυρτιάς,
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CF%85%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%AC%CF%82?fbclid=IwAR32FqvOinzyBcUPU_Xj_p-XAIiplK87Cii-vaL82jlbINMwmUGaC9myyRo
· Βιβλίο "Συναγωνιστής Ακέλας", Συγγραφέας: Βούλτεψη, Γιάννη, Εκδότης Γλάρος,
(βλέπε "Η μάχη του Άι Βλάση")
η ενεδρα του ΕΛΑΣ εξελιχθηκε σε νικηφορα μαχη με 93 νεκρους και τραυματιες Γερμανους..!!!!! ... και 2 νεκροι ανταρτες.. ο Ευριπιδης Μαλαινος και ο παρτιζανος Ιταλος....)
· Ο Άγιος Βλάσης καμένος το 1944; Μέσα του ’30; Το «photoshop» της φρίκης του Πολέμου, του Λίνου Υφαντή, agrinionews, 22 Αυγούστου 2016,
https://www.agrinionews.gr/o-agios-vlasis-tin-dekaetia-tou-30-allios-photoshop-tou-mesopolemou/?fbclid=IwAR2NoRN4798rmhU46UCf0MR8vROFVsW0GrX-2hwUN2bVg_PJgGqQJ-N4Os0
· 1943 ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΗΣ:DOMENICO Ο ΙΤΑΛΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΠΟΥ ΕΣΩΖΕ ΖΩΕΣ, ΑΨΗΦΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ!, Βάια Σπυρέλη (βασισμένο σε αφήγηση του πατέρα της Στέφανου Σπυρέλη), Παρακαμπύλια Νέα, Οκτωβρίου 29, 2016,
https://parakampylianews.blogspot.com/2016/10/1943domenico.html?fbclid=IwAR1QNMrFDI8IzQh2yhUR9kIMw_hQdrdQuEAgiqOI-O0N7MX6rThhSWaqdyQ
· Το κάψιμο του Αγίου Βλασίου Αγρινίου από τους Γερμανούς το ´44: Αμνησία...αντ'ι αποζημιώσεων;, του Λίνου Υφαντή, zeidoron dtsoukas, 9 Αυγούστου 2014,
https://zeidoron.blogspot.com/2014/08/44.html?fbclid=IwAR3QjGO9QH3T0s0kinJNFMbMSevb3XaBGJj7753UCxOTebna4NoczycfS30
· Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ-ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ,
https://parakampylianews.blogspot.com/2017/10/blog-post_61.html
· "Αγρίνιο...Γλυκές μνήμες", http://noncontrolling63.rssing.com/chan-51740542/all_p4.html?fbclid=IwAR18arEp0Q3Md7gWG6bnqDCU70YYJXUoVUklrQW3huvoihlH_4QqiHY18jw#item65
· ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ 1940, ΣΙΟΡΟΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΣΠΥΡΟΥ,
("Ευρυτανικά Χρονικά" Οκτώβριος- Νοέμβριος- Δεκέμβριος 2009 Τεύχος 32 )
http://ftelia-evrytanias.blogspot.com/2010/01/1940.html?m=1
· Η ιστορία και η μνήμη των εκτελέσεων γυναικών στο Αγρίνιο
AbstractThehistoryandmemoryoftheexecutionofwomeninAgrinio, Κωνσταντίνα Μπάδα, 28. Σεπτεμβρίου 2014,
http://www.epoxi.gr/scriptum47.htm
· Το Χρονικό της Σφαγής και οι 120 (Αγρίνιο),
https://www.agriniopress.gr/to-chroniko-tis-sfagis-kai-oi-120/?fbclid=IwAR2JOTYQp7aZlCd2YosPTZE_NkyJ41faEznpkPd6hR9b3U1WTpfWgSGSqCo
· Ο άγνωστος 2ος κύκλος τρόμου και η φημολογία για νέες εκτελέσεις το μεσημέρι της Μ.Παρασκευής του 1944 στο Αγρίνιο, του Λίνου Υφαντή, agrinioNEWS, 5 Απριλίου 2018,
https://www.agrinionews.gr/tromos-ekteleseis-mesimeri-1944-agrinio/?fbclid=IwAR1Ny1wcs_viWOfrnNzANMALTzqCTWAXwOAeckKaoI_dPKJCz5Ggabylhvg
· Γεράσιμος Αυγερόπουλος, ο Αγρινιώτης στρατιωτικός και αντιστασιακός, agrinioNEWS, 12 Σεπτεμβρίου 2018, , https://www.agrinionews.gr/gerasimos-avgeropoulos-o-agriniotis-stratiotikos-ke-antistasiakos/?fbclid=IwAR15xnuiUW55BdqR3jw0sH6OUKQ2QdcKZYTA2UHA_IGT4prm9E9XiXk-PD8
· Πόλεμος - Κατοχή - Αντίσταση - Απελευθέρωση, Θ. Μ. Πολίτη, @Η νέα εποχή@,
http://www.epoxi.gr/scriptum88.htm?fbclid=IwAR08egGV_CKOR3ZYG3ymlcW5SmWZIhP55_UdMUaKQ3eUUcErVOUfPKIt8T8
· «No Papa! Partizano»! Η σύλληψη και περιπετειώδης απόδραση ενός ιερεά από τους Γερμανούς το 1944 στο Αγρίνιο, Λ. Υφαντής, Agrinionews.gr
https://lefkadaonline.gr/no-papa-partizano-%CE%B7-%CF%83%CF%8D%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%B5%CE%B9%CF%8E%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C?fbclid=IwAR1foexqLHXPFKi4l3mVXx8mpKEmP9_9s6itObPOQYk5RSh2OYf0MgIuaHU
· 5 η ώρα που Χαράζει! Όλα έτοιμα για το δρώμενο της Μ.Παρασκευής στο Αγρίνιο, agrinioNEWS, 3.4.2018,
http://www.agrinionews.gr/5-ora-pou-charazi-ola-etima-gia-dromeno-tis-m-paraskevis-sto-agrinio-sti-mnimi-ton-trion-agoniston-pou-kremasan-germani/?fbclid=IwAR2ckQaxb6VaGdwtRcwmE1TiWYzqxU7vvrytP5oO-4q9s6a9npYikEqndvc
· Συνέντευξη Efi Papatheodorou, η Ελληνο-ΕυραÏκή Οικογένεια ΜΑΤΣΑΣ από Αγρίνιο, http://www.occupation-memories.org/de/project/collection/Interview_Ausschnitte/Effi-Papatheodorou/index.html
· ΤΟΠΟΙ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΑΜΝΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΜΦΥΛΙΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ: Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ «ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ» ΚΑΙ Η ΠΑΙ∆ΟΠΟΛΙΣ «ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ» ΑΓΡΙΝΙΟY, της Τασούλας Βερβενιώτη και Χρυσούλας Σπυρέλη, "Η νέα εποχή",
http://www.epoxi.gr/memories45.htm?fbclid=IwAR0AAN8KKOeB_nUBWjSu9jo10rLzi8koxXRAeTs4PKTqB_3tpgo7ZCuDavI
· ΚΑΤΟΥΝΑ 1943: Μια συγκινητική ιστορία στα χρόνια της Κατοχής, Ξηρόμερο ΝΕWS, 9 Σεπτεμβρίου 2017, (Πηγή: Περιοδικό «Ρίζα Αγρινίου»),
https://xiromeronews.blogspot.com/2017/09/1943.html?fbclid=IwAR3AM3XaoaM7nkgNG3UrqJwmMMUlL6nHEgEjVrYexjpUCOVctehz99bZFGo
· Κυκλοφόρησε το «αρχείον Αγρινίου» του Οκτωβρίου, redline, 2018-10-14, https://redlineagrinio.gr/culturally/ekdiloseis/parousiaseis/66742-kykloforise-arxeion-agriniou-oktovriou?fbclid=IwAR0wWQ6BNewaG71uWn0C_FlHo5IDv55zafA2mUXT9672Xol-rh-uhVgQnoc
· Σύλβιο Μασκαρίν: Ο Ιταλός που πέρασε στο Αγρίνιο τον οπλισμό του στο ΕΑΜ το 1943,
https://www.agrinionews.gr/maskarin-agrinio/?fbclid=IwAR1mfNHHvk6ewQeV95AS0UTVYZYoGvvRv-4nP5D9O-EBH7MvaCOLDQ289Dk
· Με νέα στοιχεία και μεγάλο ενδιαφέρον η τελετή μνήμης για την καταστροφή Αγίου Βλασίου και Χούνης το 1944 από τους Γερμανούς, 7 Αυγούστου 2018,
Πηγή: https://www.agrinionews.gr/nea-stichia-ke-megalo-endiaferon-pragmatopiithike-teleti-mnimis-gia-tin-katastrofi-agiou-vlasiou-ke-chounis-1944-apo-tous-germanous/?fbclid=IwAR0khl0zh9c0cjFGMIwRzS6BnUzx5f8QThqiP18y4dBRcqpr46jH_a8q8C8
· Ποιος ήταν ο Τόντος Σπυρίδων, που το όνομα του προτάθηκε για δρόμο του Αγρινίου, https://www.agrinionews.gr/tontos/?fbclid=IwAR3McPoyJVCo_J7D9rALWL-cCPczDwvOIA9-7mNbnGxC0OF0WcXVJryWo-Q
· Το πέρασμα του «λοχαγού Κορέλι» με τον ΕΛΑΣ από Αγρίνιο και Αμφιλοχία, https://www.agrinionews.gr/koreli-agrinio-amfilochia/?fbclid=IwAR2OU1XG6mpL9gj20EcBpBkahlRYv4B4MrQiJTQflvAAW5xUaMqzx1t3Dz0
· Αποθήκες Αφ. Παπαπέτρου ("στρατόπεδο συγκέντρωσης"), Μαρία Αγγελή, Η νέα εποχή, 2.9.2011,
http://www.epoxi.gr/memories38.htm?fbclid=IwAR0543aZEExf27xVoiI8m0pSZg8lmS0RGNVG1QGHzISDdK3JdPFxg6HfSYk
· Εκθεση γεγονότων Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου (21 Φεβ 1944 έως 14 Σεπ 1944), Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας,
https://stratistoria.wordpress.com/1944/09/14/19440914-toliopoulos-ekthesi/?fbclid=IwAR3k0cWnNE4UgiYesuJtZfOpe-IHYt0lRIPl8Z7lQRc5HsROPO8LjpnqXbQ
· Γ. Τολιόπουλος, ο Διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Αγρινίου, γράφτηκε από τον Συντακτική Ομάδα του AgrinioBestOf.gr, 22 Ιουνίου 2015
https://agriniobestof.gr/index.php/agrinio-best-of-photos/item/1678-g-toliopoulos-o-dioikitis-ton-tagmato?fbclid=IwAR2im_EbJVGCcvFhIB827lBX5gm_FKW1dq7h_8EAiqe2ipVkp2vlnYMq_Mc
· Μνήμες και αναδρομές: ΠΩΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ Ο Γ. ΤΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΟΥ ΕΛΑΣ
http://www.epoxi.gr/memories14.htm
· Τάγματα Ασφαλείας, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CE%91%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82
· 1944: Το Αγρίνιο με τοπικό χαρτονόμισμα. Τα Αγρινιώτικα IOUs… , γράφτηκε από τον Συντακτική Ομάδα του AgrinioBestOf.gr, 24 Ιουλίου 2015,
https://agriniobestof.gr/index.php/agrinio-best-of-photos/item/2271-1944-to-agrinio-me-topiko-xartonomisma-ta?fbclid=IwAR20haOObvWWqaXWaUWg7CjTT8OADOUEAScxd4JBfJDkcoTubrLvsI63Mh4
· Το χρονικό της εκτέλεσης των πατριωτών στα Καλύβια, 30 Ιουλίου 2016 , AgrinioTimes,
http://www.agriniotimes.gr/%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%89%CF%84%CF%8E/?fbclid=IwAR2KmOOBPWr9JO35t6rvGS7XNQGBBLzEP6Vl4Xv9eah2wb_nUWNu8etCcI8
· Καλύβια: Ο ¨από μηχανής θεός¨ που έσωσε το Αγρίνιο από την πείνα στην κατοχή, γράφτηκε από τον Συντακτική Ομάδα του AgrinioBestOf.gr,
https://agriniobestof.gr/index.php/links-about-aitoloakarnania/item/2302-kalyvia-o-apo-mixanis-theos-pou-esose
· Σταχυολογήσεις εβραικής παρουσίας στην Αντίσταση,
https://athens.indymedia.org/post/1371387/
(Βλέπε "Εβραίους στο Αγρίνιο", φτάνοντας μέχρι τα βουνά (περνόντας και από Χούνη))
· Το Ολοκαύτωμα της Μακρυνείας, Αγρίνιο...Γλυκιές Μνήμες (AgrinioMemories, Πηγή: εφημερίδα Λιθοβουνιώτικα νέα), 27 Ιουλίου 2015
http://agriniomemories.blogspot.com/2014/07/28-1943.html
· Οι Καπναποθήκες Παπαπέτρου την περίοδο της Κατοχής ως φόντος των κατακτητών, agrinionews,13.10.2018,
https://www.agrinionews.gr/kapnapothikes-papapetrou-1941/?fbclid=IwAR2y4aJWyhaInMvCYHEiUz2ryNtiRNpfatgPVEJMz4u3-VFGCWFvjpY9gwA
· Κατούνα 1943: Μια συγκινητική ιστορία στα χρόνια της Κατοχής, 19 Σεπτεμβρίου 2018, Πηγή: Περιοδικό «Ρίζα Αγρινίου»,
http://tektonesagriniou.blogspot.gr/
· ΤΟ "ΧΑΝΙ ΤΣΑΚΛΑ" ΣΤ' ΑΜΠΕΛΙΑ ΑΓΡΙΝΙΟΥ: ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΜΑΓΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ!, Δεκεμβρίου 14, 2016,
https://parakampylianews.blogspot.com/2016/12/blog-post_76.html?spref=fb&fbclid=IwAR1oNRws7JuNME3pfc87Pu-tPFXzduli8Nf7dRIc398cXmOlAPv85Rl_U6w
· Σαν σήμερα, 14 Σεπτέμβρη 1944: Η απελευθέρωση του Αγρινίου, γράφτηκε από τον Συντακτική Ομάδα του AgrinioBestOf.gr, https://agriniobestof.gr/index.php/component/k2/item/33059-san-simera-14-septemvri-1944-i-apeleftherosi-tou-agriniou?fbclid=IwAR03I-BwUsQ6PGXlLHwYUqpgp6Q7VDboL_4KQ3uISmrawwngnX9k8EsjUds
· Το χρονικό της Απελευθέρωσης του Αγρινίου | Μέρος Ι/ΙΙ, του Λ. Τηλιγάδα, redline, 13.9.2017,
https://redlineagrinio.gr/agrinio/topiki-istoria/44724-xroniko-apeleutherosis-agriniou-elas-meros?fbclid=IwAR2Xn9u23Cg_whbv7kcsN9rv7mldzlNxy8lNVN_D04eFPjClGhZCU33QDCc
· Μάχη στο Αιτωλικό: Η ανατίναξη του τραίνου,
http://neaait.gr/machi-sto-aitoliko-i-anatinaksi-tou-trainou/
(Στο κείμενο αναφέρεται ένας φονευθείς επιβάτης, ο Γεώργιος Καφρίτσας. Αυτό είναι όνομα που απαντάται στην Χούνη. Πυγή: Γ. Πρωτογέρου)
· O B' Παγκόσμιος Πόλεμος στο Μεσολόγγι (µέρος Β’), του Δημήτρη Γ. Μούρκα, AIXMH NEWS, 28 Οκτωβρίου 2018,
http://www.aixmi-news.gr/apopsis/apopseis/76643-o-b-pagkosmios-polemos-sto-mesologgi-meros-v.html?fbclid=IwAR04TW35v_QwAE-a0HiqvtwmEuvI0_4N7ukWEoARkR344af_NsdVFnCl9CQ
· Μάχη της Αμφιλοχίας,
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%BC%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%87%CE%AF%CE%B1%CF%82
· Iερομόναχος Βασίλειος Νασόπουλος: Ο εμπνευστής του γηροκομείου Αγρινίου που εκτέλεσαν οι Γερμανοί στην Αγία Λαύρα Καλαβρύτων το 1943, από Λ. Υφαντή, agrinionews, 21.10.2018,
https://www.agrinionews.gr/nasopoulos-girokomeio-germanoi/?fbclid=IwAR3dofJTec9m-omKXYL8xN6GlJVRgqo6VoVBtQsXTz7_kW9Gne2Ao9icKkI
· Η Μάχη στις Καρούτες, Ηλία Παπανικολή, εκδ. Φιλιππότης, Αθήνα 1983
· ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΟ ΖΑΓΟΡΙ (ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ) 1943-1944, ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΑΤΖΗ, ΦΛΩΡΙΝΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2017,
https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/648/Dimitrios%20Chatzis.pdf?sequence=1&isAllowed=y
· 16 Αυγούστου 1943: Η σφαγή στο Κομμένο Άρτας (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ), newspressagrinio, 16.8.2016,
https://newspressagrinio.blogspot.com/2016/08/16-aygoustou-1943-h-sfagh-sto-kommeno-artas.html?fbclid=IwAR3tJ_IuQaNuwIoVRBqnDCg6a6vo75LHW_0HySa7xpxSePqThtYa_L4XPJ8
· 23 Οκτ. 1943: Γερμανικές θηριωδίες στην Ήπειρο, KeramidiNews, ligapola.blogspot.gr, 23 Οκτωβρίου 2017,
· Οι Γερμανοί στην Αργολίδα 1941, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού (Argolikos Archival Library Of History And Culture), Οκτώβριος 18, 2010
https://argolikivivliothiki.gr/2010/10/18/the-germans-in-1941-argolida/?fbclid=IwAR1VAGpmktK01c38mFnvRFODFgfDB8lQIpWD-x_5eOteBKppbWPGMhIXef0
· Ο επισιτισμός του Ναυπλίου κατά το Α’ έτος της πείνας 1941- 1942, https://argolikivivliothiki.gr/tag/1940/?fbclid=IwAR0e8BfKiJPZShrpkSAUHuh2gOqYh4IpC7VLF0cBVdFW0DWPTXdFLCXM14Y
· Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στο Ζαγόρι (Ιωαννίνων) 1943-1944, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία του Δημητρίου Χατζή, Παιδαγωγική σχολή Φλώρινας, Φλώρινα Ιούλιος 2017,
https://dspace.uowm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/648/Dimitrios%20Chatzis.pdf?sequence=1&isAllowed=y
· ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ (και Αιτ/νίας),
https://varelas.files.wordpress.com/2010/06/cf80cf81cebfcf83cebacebbceb7cf84ceb7cf81ceb9cebf-cf80ceb5cf83cebfcebdcf84cf89cebd-cebdceb1cf85cf80ceb1cebacf84ceb9ceb1cf83.pdf
· Η Μάχη της Ηλεκτρικής στον Πειραιά, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 11 Οκτώβρη 2017,
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=11%2F10%2F2017&id=16829&pageNo=9&fbclid=IwAR0I5951JtNq91D6dgIDMn1z4FlXcqqByaQEJkOMozIR6kps27-wdspmsXE
· 7 Δεκεμβρίου 1943 - Η εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων, ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS, 12.7.2018,
https://www.kalavrytanews.com/2016/12/7-1943.html?fbclid=IwAR3yOhU_eh10xnR09sIWRPxEZ1NwcpJgVcX5szmAzUuebh_adcCT4ojXHaY
· Καλάβρυτα - 13 Δεκεμβρίου 1943, Η μαύρη μέρα, Καλάβρυτα NEWS, 13.12.2018,
https://www.kalavrytanews.com/2014/12/13-12-1943-KALAVRYTA.html?fbclid=IwAR1jGe3QtMdVxZQl6C-n1inpLy51XEW_nYOPcn14LP3DA91awD991bB5_vw
· Η άγνωστη ιστορία των 42 εκτελεσθέντων από τους ναζί στη Λέσβο, ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ,
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 17.9.2016
· Μαρτυρικό χωριό ο Κοσμάς, Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ,
blogger Κιτσομάνης Κοσμάς Αρκαδίας,
http://www.kosmasarcadia.gr/2017/03/blog-post.html?m=1&fbclid=IwAR0JuntvyD1M5kQr39ULSrLmI9MF53iW0HxUldKPxpvF9aZae6EJd5mmjPA,
http://www.kosmasarcadia.gr/2015/05/blog-post_93.html
· Εκθεση γεγονότων Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου (21 Φεβ 1944 έως 14 Σεπ 1944),
https://stratistoria.wordpress.com/1944/09/14/19440914-toliopoulos-ekthesi/
· Τάγματα - 'Εκθεση γεγονότων Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου (21 Φεβ 1944 έως 14 Σεπ 1944), https://greekcivilwar.wordpress.com/2017/02/13/gcw-923/?fbclid=IwAR0qazOu9KGQryiOb9qMN7tnx5RQBGdfR4vCrHdg6S-GMEtCO_l8FTEF-ZY
· Ελληνικά Τάγματα Ασφαλείας, PICME/18 Ιουλ 1944, Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας,
https://stratistoria.wordpress.com/1944/07/18/19440718-picme-greek-security-battalions-gr/?fbclid=IwAR0PO4z8fvYQe-zZZX57YsPZ_uf81GKEfX4HH-3y2bnMnigWK_irIwiXCz0
· Τάγματα Ασφαλείας και ένοπλες ομάδες 1, History, Κυριακή, 11 Μαΐου 2014, https://thehistoryofgreece.blogspot.com/2014/05/1.html?m=1&fbclid=IwAR0tzHk_7cYNlrjOuXfIJOrAJsfjnrMLhYxKdYTrY7fZBT3jZWLcrLpQgAI
· Τάγματα Ασφαλείας, Χωροφυλακή και Χρυσές Λίρες, του Μ. Χαραλαμπίδη, tvxs, 01 Απρ. 2013,
https://tvxs.gr/news/ταξίδια-στο-χρόνο/τάγματα-ασφαλείας-χωροφυλακή-και-χρυσές-λίρες-του-μενέλαου-χαραλαμπίδη
· Αλεξάνδρα Σενφτ: «Φοβόμουν πολύ την αλήθεια για το ναζιστικό παρελθόν», Μαρία Ρηγούτσου, dw, 8.10.2018
http://www.agriniotimes.gr/%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%89%CF%84%CF%8E/?fbclid=IwAR2KmOOBPWr9JO35t6rvGS7XNQGBBLzEP6Vl4Xv9eah2wb_nUWNu8etCcI8<
· Τo φάντασμα της ιστορίας, Οι «εθνικιστές» της Κομαντατούρ,
Τάσος Κωστόπουλος, 25.9.2016, efsyn.gr, http://www.efsyn.gr/arthro/oi-ethnikistes-tis-komantatoyr?fbclid=IwAR3gihSgGTKAfkenGxGgLMV2GZ8bzjmy2XnYJSd2xTMZKyt5wN06dwFAL_Y
· Η ομαδική εκτέλεση των φυματικών του Παύλου Μελά, https://farosthermaikou.blogspot.com/2017/11/blog-post_11.html?fbclid=IwAR0pS1-SuW4ROhpzLjT7ruXYF3bMHhsB5anF4Zh2k7_0Ghxw246Yahbcqy4
· Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ, Πηγή: ιστοσελίδα ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ,
://kis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1779%3A2017-09-29-08-18-06&catid=99%3A2009-06-04-07-06-01&Itemid=76&fbclid=IwAR2-LXO9laodYOo4h0ivthko_NQtHQTG1uN_Oy03AQnReQTUu7vSWbvVvHc
· Βιβλίο: Η Αντίσταση των Εβραίων στην κατοχική Ελλάδα (ΚΙΣ 2012), Steven Bowman, ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ, Aθήνα 2012,
https://de.scribd.com/document/133551946/Steven-Bowman-%CE%97-%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%95%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%AF%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%9A%CE%99%CE%A3-2012?fbclid=IwAR2bg0wvZD6A-NFpvd_Ql1AJHlBJTsd4P3_MjVahkEkWCJ9qTuC3F5Cshos
· ΜΩΥΣ ΓΙΟΥΣΟΥΡΟΥΜ, Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Ερευνητικό Κέντρο, https://www.jewishmuseum.gr/moys-giousouroum/?fbclid=IwAR3x8CJLess4viQlAAzwAF13vUb6sp1BreQqhM4cynJewqjmJNOFBe_SevU#RL
· Η συγκλονιστική περιπέτεια του μικρού Μήτσου Λαψάνη από τη Λιάτανη από το 1943 έως το 1950, Νυν & Αεί, 5 Ιανουαρίου 2018,
https://geosalemis.blogspot.com/2018/01/blog-post.html?fbclid=IwAR29DNHep_EtG0rH6xLvwPkI9nIDII9EvXlrG-W42E97Kqkvc7aWfZvXAY4
· Μιά σπάνια μουσική εκδήλωση το 1944 στο γερμανοκρατούμενο Αίγιο, Φάνης Ζουρόπουλος, AigialeiaNews.gr, 31 Mαïου 2017
http://www.aigialeianews.gr/arthra/10122-mia-spania-mousiki-ekdilosi-to-1944-sto-germanokratoumeno-aigio
· Βιβλίο: "Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ", ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ-ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΛOΤΗ, Εκδότης: ΠΑΤΑΚΗΣ, 2012
· Βιβλίο «Γεννήθηκα στην Ντούτσαγα ανάμεσα σε Αρμένηδες, Εβραίους και Γύφτους», του Θανάση Παλιούρα, εκδόσεις Αρμός, 2011, http://www.epoxi.gr/civilization49.htm
· ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ Ο ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΦΗΜΗΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΒΛΑΣΙΤΗΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΘΟΔΩΡΟΣ..., Ιουνίου 08, 2018,
https://parakampylianews.blogspot.com/2018/06/blog-post_35.html?spref=fb&fbclid=IwAR0DRlnFuDVJM-jQoRAUdbmfvRwfa7mypzP3DSnFK1F4DzvS3UvsWF3wqN8;
Site: www.theodoros.net
· Γλύπτης Θεόδωρος Παπαδημητρίου, «Εβαλα την ανθρωπιά πριν από την τέχνη», του Παρή Σπίνου, efsyn.gr, 11.6.2018,
http://www.efsyn.gr/arthro/evala-tin-anthropia-prin-apo-tin-tehni?fbclid=IwAR3PUkVxM6qdibAuya2qbqzQB0dJpaq1WQB92naw384XQW7MBHNZ4uRipm8
· «Η Μάνα» του κορυφαίου γλύπτη Χρήστου Καπράλου, By Γιάννης Γιαννακόπουλος, May 16, 2017, postmodern,
http://www.postmodern.gr/i-mana-tou-koryfeou-glypti-christou-kapralou/?fbclid=IwAR3UdQy8TXwHl2RT86MhdhDTTywzKmg5l0DAXzTYxo4apWl2DO7GPH6qZoY
· Καπράλος Χρήστος 1909-1993," από "Αγρίνιο...Γλυκές μνήμες", 20 Μαρτίου 2011, https://agriniomemories.blogspot.com/2011/03/1909-1993.html?fbclid=IwAR1YAJsOBaIjpWgmFosa_hksMntSLxM-lIFb7hM218ha72bspEvsQjMl0Tc
· Μνήμες και αναδρομές: Ο Οδυσσέας Ελύτης στο Αγρίνιο, Η νέα εποχή, 2.9.2011,
http://www.epoxi.gr/memories13.htm?fbclid=IwAR3IpV6KObMJJ3t8ov0u5SkYBr3JSLcwTZHBM6_tinBUGKoHxOsv4dBMBHA
· ΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ, Ο ΚΑΠΡΑΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΛΥΤΗΣ, Δ. Πιστικού* πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Οδός Πανός", Η νέα εποχή,
http://www.epoxi.gr/Scriptum00/scriptum07.htm?fbclid=IwAR28hNX8TuRfKXbtw1xc_Mycu4ePbO5DgL-rpWyBfyOyPhiRp9JDNxUaCaM
· Ένας σπάνιος πίνακας ζωγραφικής από τα χρόνια της Κατοχής στην Κατούνα, Νίκος Ράππος, Πηγή: aitoloakarnania247, xiromeronews.blogspot.com, Ιουλίου 02, 2018, https://aitoloakarnania247.blogspot.com/2018/07/blog-post_53.html?fbclid=IwAR2IlU4nk3JMroAmQV1PkRLYFEBt1mbJ3T6CEWNhV2ARlenJFKYhOppRjMs
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
II. 2nd World War -
English Literature/Sources (in progress)
· “With fire and knife the world always goes forth” – Interview with respected author Byron Tesapsides, By Pierre Kosmidis,
http://www.ww2wrecks.com/portfolio/with-fire-and-knife-the-world-always-goes-forth-interview-with-respected-author-byron-tesapsides/
· German Intelligence and Secrect Agencies in Greece during WW II 1941- 1944, by Byron Tesapsides, Selbstverlag, Auflage: 1, Erscheinungsjahr: 2017,
http://www.christian-schmidt.com/product_info.php?products_id=9993
· World War II - The Holocaust in Greece,
https://www.cambridge.org/core/books/holocaust-in-greece/B259B4BB77AC98B6CD1DFAE4252236B9#
· The Holocaust in Greece, Edited by Giorgos Antoniou, Aristotle University, Thessaloniki , A. Dirk Moses, University of Sydney, Cambridge University Press Online publication date: October 2018, Print publication year: 2018, Online ISBN: 9781108565776
· GERMAN DEFENSIVE POLICY IN THE BALKANS, A CASE STUDY: THE BUILDUP IN GREECE, 1943, (pdf), by LUTHER CRAIG,
file:///C:/Users/ac_mo/AppData/Local/Temp/412-826-1-SM-1.pdf
· Book: The Agony of Greek Jews, 1940–1945, Steven B. Bowman, Standford University Press, 2009,
· Book "Jewish Entrepreneurship in Salonica, 1912-1940: An Ethnic Economy in Transition", by Orly C. MeronSussex Academic Press, December 31, 2011
· Βook "Written on the Knee: A Diary from the Greek-Italian Front of WWII / Diary by Dr. Theodore Electris", translatedby Helen Electrie Lindsay, Scarletta Press, 2008
· Book: Inside Hitler's Greece: The Experience of Occupation, 1941-44, by Mark Mazower (Nota Bene (Yale University Press))
1. März 2001
· Book "The Illusion of Safety: The Story of the Greek Jews During the Second World War", by Michael Matsas, New York: Pella Publishing Company, US, 1997
· Interview with Efi Papatheodorou about the Jewish familiy Matsas in Agrinio,
http://www.occupation-memories.org/de/project/collection/Interview_Ausschnitte/Effi-Papatheodorou/index.html
· Eleftheria, Forever in Black, Alkiviadis Pappas, Authorhouse, Bloomington, 2016
https://books.google.de/books?id=wK3JCwAAQBAJ&pg=PT53&lpg=PT53&dq=houni+greece&source=bl&ots=rbo8FA_wI0&sig=lPD_796gz9ArnnztKsKJShFQPh8&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwjw69-7iMPfAhVNDuwKHTdbCS04ChDoATAAegQICRAB#v=onepage&q=houni%20greece&f=false
· The Freeman of 59 executed in Kalyvia, Efthimios A. Prilivou, 25.06.2009,
https://en.iaitoloakarnania.gr/2017/07/o-epitafios-tis-eleutherias-gia-tous-59-ektelesthentes-sta-kalyvia/?fbclid=IwAR2l7B3_cjK03YyKoUKdwMUF-Q8vWXF-LyDEJtKhOUbU-UJzMcvw-NQn9KI
· German Antiguerrilla Operations in the Balkans (1941-1944),
https://en.wikisource.org/wiki/German_Antiguerrilla_Operations_in_the_Balkans_(1941-1944)#II._Greece
· 4th SS Polizei Panzergrenadier Division,
https://en.m.wikipedia.org/wiki/4th_SS_Polizei_Panzergrenadier_Division?fbclid=IwAR3Jx4yw0CaR3GoBEGH6OMl19d7JyHRJG5hXf3VosJLXqYpIMkjlOd2nJ44
and
https://www.wikizero.com/en/4th_SS_Polizei_Panzergrenadier_Division
· 117th Jäger Division (Wehrmacht),
https://en.wikipedia.org/wiki/117th_J%C3%A4ger_Division_(Wehrmacht)?fbclid=IwAR00pkMH_zXGZNa8WDAeYnXRqBsQ-XGn0xlyVV5iB6rtayUgSwxDkAwbSuU
· Karl Schümers,
https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Sch%C3%BCmers
· Hubert Lanz,
https://en.wikipedia.org/wiki/Hubert_Lanz?fbclid=IwAR0y5x31Yu8xEcahaCe5v1ds4Jq2Qlu0Qr8jljeKXCrRkTrYpmUanAsKr-g
· Karl Schümers- the butcher of Greece, Posted on April 5, 2017 by dirkdeklein under Atrocities, Greece, History, Massacre, World War 2,
https://dirkdeklein.net/2017/04/05/karl-schumers-the-butcher-of-greece/?fbclid=IwAR19mrKnXIoHj20E1UOmPuF7J9BP-3uVY5xCnpLIp6IO0aSAWhrMBJs-qnc
· The Waldheim Report, Submitted February 8, 1988, to Federal Chancellor Dr. Franz Vranizky by the International Commission of Historians, Museum Tuskulanum Press, University of Copenhagen, 1993, https://books.google.de/books?id=1OsiQQPAGPEC&pg=PA86&lpg=PA86&dq=alois+uch+manshausen&source=bl&ots=njgjO0K7xx&sig=sgfrQoAGUXVdLCd4jIoUQGISEpE&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj5t-3Zj6ndAhXDjCwKHYzuAPAQ6AEwBnoECAIQAQ&fbclid=IwAR29XMhIFt-xpfcO2Btl5tcDJdyV5b_ancmpOZAbbRR0ElR3Yzc3NsZZusU#v=onepage&q=alois%20uch%20manshausen&f=false
· Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal - Volume 35 ( Greece pages 453, 454 etc.), https://de.scribd.com/doc/40988493/Trial-of-the-Major-War-Criminals-before-the-International-Military-Tribunal-Volume-35?fbclid=IwAR0q-hxM6PywHm2gjdKq47H4pvho5BPJK7nGUD646jYeZDkuDLZUGMjzFo0
· Hostage Case - US Military Tribunal, Nuremberg, Judgment of 19 February 1948
http://werle.rewi.hu-berlin.de/Hostage%20Case090901mit%20deckblatt.pdf?fbclid=IwAR2Zh7a7sfuSvdlwDpIlmwDpugNeEdIqUIUGnZJBzja7Tsf1jGcutDEt48k
· Stadtmuseum des Holocaust von Kalavryta,
http://www.dmko.gr/de/, https://youtu.be/q6k3daJ3050
(see Video after 1:11 Minute with English subtitles)
· Book "Diary of a Disaster: British Aid to Greece, 1940-1941", by Robin Higham,
University Press of Kentucky; Reprint edition (November 10, 2009)
· THE STUDENTS OF UMBERTO PRIMO - a documentary (Gr/Engl. video),
https://www.youtube.com/watch?v=JfZ22EOy37s&feature=youtu.be&fbclid=IwAR0_fRPibcb8qmUlTTYklwkg5uvXRpmNlXl9U44GPGSGa5d4e_yt6sPzXH8
· What Starving Greeks Ate During the German Occupation, https://greece.greekreporter.com/2018/11/05/what-starving-greeks-ate-during-the-german-occupation/
· An open letter from Kathimerini founder Georgios Vlachos to Hitler, ekathimerini 31.10.2005, http://www.ekathimerini.com/35532/article/ekathimerini/news/an-open-letter-from-kathimerini-founder-georgios-vlachos-to-hitler?fbclid=IwAR0omNDNb7ICiIKkqzCNKZvZyDEdjV48XOXgSqkR6rxtyiVmSMOlbZlab9k
· Book "The German Secret Field Police in Greece", 1941-1944, by Antonio J. Muñoz, McFarland & Company Inc., Publishers, Jefferson, North Carolina, 2018,
https://books.google.de/books?id=TcVODwAAQBAJ&pg=PA101&lpg=PA101&dq=Oberst+der+Schutzpolizei+Hermann+Franz+%28+May+1942+-+Aug+1943%29&source=bl&ots=s_7Z-GF4e3&sig=brVdeBLPvr_yctaeNeaR9oJNewk&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj02IX9qKfdAVByaQKHU-WAioQ6AEwDXoECAYQAQ&fbclid=IwAR0FuTdDbwktNWRthZyDvSrDL7UJB9q-HccWLApSosZvpyAPVRYHRmoqTIE#v=onepage&q=Oberst%20der%20Schutzpolizei%20Hermann%20Franz%20(%20May%201942%20-%20Aug%201943)&f=false
· GERMAN INTELLIGENCE AND SECURITY AGENCIES IN GREECE DURING W.W. II. 1941,
Vyron Tesapsides, 1944. Alexandros Bachauer [Ipsilantou Street 14, Kolonaki Athens, @ Deligiannis, Papadopoulos
· Behind the Lines in Greece: The Story of OSS Operational Group II, by Robert E. Perdue (Jr.), 2010, AuthorHouse
https://books.google.de/books/about/Behind_the_Lines_in_Greece.html?id=40kEYZhjo18C&redir_esc=y
· The Christian Orthodox Church, the People and the Nazis: A Microhistorical Approach, Emmanouil (Manolis) Peponas, University of Ioannina, Greece, Departement of History and Archeology
